Vijf antwoorden op de verhitte zuivelmarkt

1. Waar staat de zuivelmarkt?
De boterprijzen zitten op een all time high en de kaasmarkt zit daar niet ver meer vandaan. De zuivelprijzen zijn in historisch perspectief torenhoog, zo kunnen we stellen. De opmars op de zuivelmarkt beperkt zich bovendien niet tot Europa. Ook op de in Nieuw-Zeeland georganiseerde Global Dairy Trade en in de Verenigde Staten zijn de prijzen aan een opmars bezig, hoewel wat minder spectaculair. Van de hoofdfabricaten blijft enkel de waardering van melkpoeder achter. In tegenstelling tot boter en kaas zijn de voorraden hiervan wel vrij ruim. De prijzen van weipoeder daarentegen zijn wel bijgetrokken.  

2. Waar komt de opleving vandaan?
Krappe voorraden en zorgen over de beschikbaarheid van melk zijn kortweg de grootste aanjagers van de opleving. In 2022 explodeerde de markt ook al, maar dat was toen in de slipstream van de overspannen grondstoffenmarkten als gevolg van de toen net uitgebroken oorlog in Oekraïne. Nu stijgt de zuivelmarkt vooral op eigen kracht. Stimulerende krachten als de olieprijs bewegen vrij kalm. Substituten van boter, zoals palmolie, jagen de rally evenmin aan. Ook de Chinese vraag, wat in het verleden vaak tot sentiment leidde, is ronduit zwak door een eigen melkoverschot. Wat wel voor veel sentiment zorgt, is het blauwtongvirus dat in veel Europese landen rondgaat. Behalve dat dit de melkproductie per koe kan laten halveren, zorgt het ook voor vruchtbaarheidsproblemen. De melkaanvoercijfers in eigen land laten dit duidelijk zien. In augustus kwam de Nederlandse melkaanvoer niet alleen onder het vijfjarig gemiddelde voor deze maand uit, maar ook onder elke augustusaanvoer sinds de vrijgave van de quotering in 2015. Ook in andere Europese landen valt een productiedaling te verwachten, hoewel de aanvoer in de eerste helft van dit jaar nog wel nipt boven het niveau van vorig jaar uitkwam.

3. In hoeverre kan de melkprijs van de rally gaan profiteren?
In 2022 stegen de melkprijzen uiteindelijk tot ruim boven €60 per 100 kilo. Zover is het op dit moment niet, maar de grondstofwaarde van melk zet wel reuzenstappen omhoog. Deze schuurt op basis van de valorisatietool van DCA Market Intelligence zelfs al tegen €70 aan. De richting van de melkprijzen zal de komende maanden dus steil omhoog zijn, zo mogen we aannemen. Zeker in een markt waar veel verwerkers naarstig op zoek zijn naar extra melk(veehouders) is vertragen eigenlijk geen optie om concurrerend en aantrekkelijk te blijven. Een stijging van de melkprijs tot boven €60 per 100 kilo is de komende maanden niet onwaarschijnlijk, gezien verwerkers dit ook voor spotmelk willen betalen.  

4. Kunnen de hoge zuivelprijzen voorlopig standhouden?
Dit is bij voorbaat lastig te zeggen. Markten zijn nu eenmaal grillig en sterk onderhevig aan sentiment. Het dal van de melkaanvoer in Europa zal pas in november worden bereikt. Dat geeft de markten hier de komende weken nog steun, net als de naderende kerstvraag. Wel komt Nieuw-Zeeland steeds meer in het seizoen, wat extra melk geeft op de wereldmarkt. De termijnmarktprijzen voor boter, wat een indicatie is voor de toekomst, stijgen nog langzaam verder. De fysieke markt stijgt eind september niet meer. De rek is er daar uit, zo kan gesteld worden. Los van de wat zwakkere melkpoederprijzen oogt de zuivelmarkt heel solide door de krappe voorraden. Garanties geeft dit echter niet. Er zit wel veel sentiment door blauwtong in de huidige koersen ingeprijsd, wat er de komende maanden ook weer uit kan lopen. 

5. Lokken de hoge zuivelprijzen op termijn extra melkproductie uit?
Economen wijzen er vaak op dat hoge prijzen de beste remedie zijn in het bestrijden van hoge prijzen. De varkenscyclus is volgens onze columnist Krijn Poppe hiervan het bekendste voorbeeld. Als de prijzen hoog zijn, wordt er uitgebreid. Maar gaat deze theorie op de zuivelmarkten nog wel op? In veel belangrijke productielanden loopt de productie tegen limieten aan. Alleen in eigen land al is de teruggang van de melkproductie duidelijk zichtbaar. De mestcrisis maakt het op korte termijn sowieso moeilijk om uit te breiden. Een stijging van de melkprijs kan potentiële stoppers hooguit motiveren om wat langer door te boeren. Ook in andere West-Europese landen als België, Duitsland, Ierland en Denemarken gelden strenge milieuwetten. In de Europese Unie gaat de productie de komende jaren waarschijnlijk licht dalen, zo raamde de FAO recent nog. In Oceanië en Noord-Amerika wordt nog wel een lichte toename verwacht. Maar ook in deze markten is ongebreidelde groei niet waarschijnlijk. Nieuw-Zeeland kent eveneens strenge milieuwetgeving rondom methaan die de productie beteugelt. In landen als India en Pakistan kan de melkproductie de komende jaren wel snel toenemen, maar op de exportmarkten spelen zij nog amper een rol.

Rabobank raamde recent voor 2025 wel een lichte stijging van de gecombineerde melkaanvoer van de EU, VS, Oceanië en Zuid-Amerika. Zolang de vraag naar zuivel blijft toenemen, hoeft dit geen probleem te zijn. Wel kunnen hogere zuivelprijzen in het winkelschap voor vraaguitval zorgen.