Met het vertrek van Tjeerd de Groot uit de Tweede Kamer is het D66-geluid over de landbouw behoorlijk veranderd. Niet dat de bedoelingen veel zijn aangepast, maar het klinkt in ieder geval veel redelijker en minder fundamentalistisch.
Bij de Algemene Politieke Beschouwingen had fractieleider Rob Jetten zowaar complimenteuze woorden over minister Wiersma. Ook meende hij dat de volksvertegenwoordigers in de landbouwcommissie van de Tweede Kamer het op belangrijke punten wel eens zijn als het gaat over de veehouderij. De nood onder de boeren is volgens hem zo hoog dat alle volksvertegenwoordigers wel inzien dat een helpende hand moet worden uitgestoken. Maar goed, Jetten wil ze dan het liefst zo snel mogelijk uit de business, wat niet alle Kamerleden per se ook wensen.
Nieuw geluid, oude plaatje
De oppositie, en dus ook Jetten, houdt nog steeds vast aan het plaatje wat de vorige coalitie in samenwerking met het duo Timmermans en Samsom hadden ingetekend. Daar probeert het nieuwe kabinet juist afstand van te nemen, zoals blijkt uit het mestbrief van vorige week en uit de regeringsplannen. Het kost echter de nodige moeite om het dichtgetimmerde pakket van de vorige coalities te doorbreken, ook in de provincies. Dat komt mede doordat het uitvoerende personeel (de ambtenaren) niet zomaar op de nieuwe denklijn zit. Bovendien, waar zit de sturing precies?
Centraal gedecentraliseerd bij IPO
Minister Wiersma kondigde onlangs aan dat ze af wil van het NPLG (programma voor het landelijk gebied) en naar eigen sturing wil, maar daarvoor moet ze ook de regie terugkrijgen over de geldstromen die sinds 2012 (toen Henk Bleker dit beleid zogenaamd decentraliseerde) vrijwel automatisch naar de gezamenlijke provincies vloeien. Komend jaar ruim €600 miljoen. En gecentraliseerd zijn beleid en bestedingen niet, want het IPO en BIJ12 beslissen erover, buiten het zicht van de provinciebesturen.
Dataduiding nodig
De grootste ambitie van Wiersma voor de veehouderij is om de derogatie terug te krijgen, zodat ook mestregels minder knellen. Ze stelt een heel pakket maatregelen voor, zoals te lezen in de genoemde mestbrief. Misschien is het dan ook goed om eerst eens de cijfers in orde te krijgen. Want wat zijn nu de juiste data die worden gebruikt voor de discussie in Den Haag en Brussel? Wat wordt er op het land gebruikt? Normaliter worden hiervoor de (gestandaardiseerde) data gebruikt die Wageningen UR aanlevert, uitgaande van de CBS-gegevens en onder meer gecorrigeerd met behulp van het Nationaal Emissiemodel (NEMA), of worden andere data gebruikt.
Wageningen versus Wageningen (en CBS)
WUR helpt zelf niet om de verwarring te beperken. Wie bijvoorbeeld naar Agrimatie-data kijkt, trekt zomaar andere conclusies. Hieruit blijkt een veel lager stikstof- en mestgebruik dan uit de officiële gegevens. Lang niet alle boeren gooien maximaal mest en kunstmest op het land. Tijd voor een analyse met de notaris erbij, zou je zeggen.
Waterschap maakt norm onhaalbaar
Hetzelfde soort vragen kun je hebben over alle berichten over de waterkwaliteit. Om de haverklap is er weer eens nieuws over normoverschrijdingen of andere problemen. Onlangs nog had de NOS weer een 'scoop' over dit soort problemen, met dan weer de omineuze boodschap erbij dat het zo echt niet goed gaat. De werkelijkheid blijkt ingewikkelder. Bij minstens één grote waterkwaliteitsbeheerder hebben mensen hun werk niet goed gedaan, zo blijkt uit nader onderzoek, waardoor een onhaalbaar hoge fosfornorm was gesteld. Vervolgens ging een overijverig Informatiehuis Water met kennelijke uitkomsten aan de haal.
Negatieve conditionering
Dit 'schandaal' vloeit mede voort uit een soort negatieve conditionering van veel media voor alles wat met landbouw te maken heeft. Vervelender is het als Nederlandse ingezetenen niet weten welke waterkwaliteitsgegevens naar Brussel worden gestuurd, voor bijvoorbeeld de Nitraatrichtlijn. Iets meer eenduidige data zouden het leven een stuk overzichtelijker maken.
Wettelijk plafond en restopgave
De eerste effecten van Wiersma's plannen op de veehouderij en mestmarkt zouden al zichtbaar kunnen worden, al moet er over sommige zaken nog een echte knoop worden doorgehakt. Dat er meer mestplaatsingsruimte komt, is wel zeker. Wel binnen de regelgeving overigens en Wiersma stelt ook een wettelijk productieplafond in. In de berekening hiervoor wordt ingeschat dat met de LBV-opkoopregelingen dit jaar al zo'n 8 miljoen kilo fosfaat en 22 miljoen kilo stikstof uit de markt wordt genomen. Daarmee wordt het wettelijke plafond voor 2025 al grotendeels bereikt. Wel blijft voor fosfaat nog een taaie restopgave staan van zo'n 5 miljoen kilo. Ook moeten alle bedrijven verplicht aan een elektronisch mestregister bij RVO.
Haar andere aanpassingen (kleinere bufferzones, gasvormige verliezen) geven anderzijds al gauw enkele tientallen miljoenen kilo's meer plaatsingsruimte op jaarbasis. De mestmarkt is evenwel traag om daar op te reageren. Ook de fosfaatmarkt beweegt nog weinig, maar goed, over dierrechten en productierechten hebben de veehouderijorganisaties nog een appeltje te schillen met de minister. Met name de varkens- en pluimveehouderij voelen zich gedupeerd, met 25% of 30% afroming in plaats van 10% waar ze eerst op hadden gerekend.
Afromen volgens Van der Plas of Jetten?
BBB-voorvrouw Caroline van der Plas wil het voor hen opnemen en anders wordt het werk voor de rechter. Rob Jetten wil ook wel boervriendelijk zijn, maar hij zou de afroming bijna zeker nog verder verhogen, zoals ook geldt voor zijn mede-opposanten op links in de Tweede Kamer.