Ook in uitdagend jaar trok DOC Kaas nieuwe leden

De introductie van de nieuwe melkstroom met Jumbo en Uniekaas Holland heeft veel aantrekkingskracht op Nederlandse melkveehouders om lid te worden DOC Kaas, zo stellen de voorzitter en vicevoorzitter van de coöperatie. In gesprek met de twee op het Zuivelpark in Hoogeveen passeren diverse onderwerpen de revue, waarbij Guus Mensink (rechts in beeld) en Gerbrand van 't Klooster niet bang zijn om hier en daar wat stelling te nemen.

Ook de perikelen bij DMK komen aan de orde, al vinden ze deze benaming minder gepast. Ze spreken van 'een noodzakelijke reorganisatie'. Enerzijds vanwege een afname van de melkproductie in Duitsland en anderzijds omdat een groep Duitse leden 'een gele kaart had getrokken' door hun lidmaatschap op te zeggen. Al zijn de cijfers die rondgaan in de media waarschijnlijk wel wat gechargeerd.

Champions League
Hij heeft in de afgelopen twee jaar heel wat ritjes vanuit zijn woonplaats Dedemsvaart naar het hoofdkantoor van Jumbo in Veghel erop zitten, maar Mensink deed dat met plezier. De opzet van de nieuwe melkstroom Tuurlijk! was hem veel waard. Daarmee speelt DOC Kaas nu ook Champions League, waar de competitie tussen topmelkstromen in ons land soms ook wel mee wordt vergeleken. Bij het vaak nuchtere DOC Kaas nemen ze dit soort benamingen niet zo snel in de mond, maar trots zijn ze zeker. Dat de introductie vergeleken met vergelijkbare melkstromen bij andere verwerkers misschien wat laat kwam, vindt Mensink niet terecht. "Voor ons was het cruciaal om de juiste partner te vinden en die hebben we met Jumbo gevonden. Zij zijn de tweede grootste supermarkt van Nederland met veel marktaandeel. Dit stelt ons in staat om volume te kunnen creëren en dat was voor ons een randvoorwaarde om deze stap te zetten. De introductie in april was pas de eerste stap, het doel is om de komende jaren gezamenlijk verder te groeien."

In principe kan ieder lid van de coöperatie DOC Kaas participeren in de nieuwe melkstroom die recht geeft op een royale toeslag van 5 cent bovenop de basis-melkprijs, exclusief de weidegangtoeslag van 1,5 cent. Van een wachtlijst of iets dergelijks is geen sprake. De eisen moeten echter niet onderschat worden, zo geeft Van 't Klooster aan. De nieuwe melkstroom is volgens hem om meerdere redenen interessant. Naast het extra melkgeld biedt het deelnemende melkveehouders in staat om zonder aanvullende voorwaarden rentekortingen bij diverse banken te realiseren, of een korting op de pachtcanon bij ASR bijvoorbeeld. "Het heeft veel aantrekkingskracht op onze eigen leden en we merken dat het ook interesse wekt bij potentiële toetreders tot onze coöperatie." Mensink vult aan: "Per 1 juli is er weer een nieuw instapmoment. In april waren sommige melkveehouders er nog niet klaar voor en die kunnen dan instappen, of weer op een later moment dit jaar of volgend jaar."

Kort op de markt
De melkprijs van DOC Kaas trok de afgelopen jaren de aandacht naar zich toe. In 2022 torende deze boven alles en iedereen uit, maar de terugval in 2023 was groot. Over de reden hiervan later meer. Eerst wil Mensink benadrukken dat de melkprijssystematiek in de basis goed op orde is. "We hanteren aantrekkelijke kwantumtoeslagen die ons interessant maken voor grotere boeren. Daarnaast hebben we een duurzaamheidstoeslag en een klimaattoeslag. De vlog- en weidepremie zijn stapelbaar, iets wat bij andere verwerkers niet altijd het geval is." Daarbij benadrukt de voorzitter dat er geen herverdeling is van melkgeld, wat volgens hem een mooie coöperatieve gedachte is. Ook de gelijke prijzen voor vet en eiwit zijn interessant, zeker ook voor bedrijven met Jersey-koeien. "Op het vetgehalte kun je nu eenmaal makkelijker sturen dan op eiwit."

Voor de terugval van de melkprijs in 2023 heeft Mensink wel een verklaring die de leden niet altijd leuk vinden, maar vaak wel begrijpen. "De melkprijs bij DOC en DMK zit kort op de markt. In een stijgende markt merk je dat, maar ook in een dalende markt. Toen de zuivelmarkt begin 2023 flink onderuit ging, konden we de hoge uitbetalingsprijs helaas niet vasthouden. Onder meer doordat DMK te maken had met een enorme afwaardering van met name de kaasvoorraden en een lopend energiecontract waardoor de energiekosten fors opliepen. Wij gaan niet bijpassen uit het eigen vermogen, maar willen zuiver melkgeld uitkeren dat in de markt verdiend wordt." Dit soort boekhoudkundige ingrepen zouden volgens Van 't Klooster ook onverstandig zijn, want dat blijft je in de toekomst achtervolgen. De resultaten van DMK over 2023 worden medio juni gepubliceerd. Hoewel het in de markt een lastig jaar was, zijn de resultaten volgens de vicevoorzitter positief en is er ook winst gemaakt. Daarbij is ook het eigen vermogen wat verbeterd.

Groei in Nederland, krimp bij DMK
In een krimpende markt is de competitie tussen melkverwerkers in ons land vandaag de dag groot, weten Mensink en Van 't Klooster. Ook DOC Kaas is actief aan het werven én naar eigen zeggen met succes. Concrete groeiaantallen willen ze niet noemen, maar wel dat de coöperatie in zowel 2022 als 2023 enkele tientallen nieuwe leden kon verwelkomen. Bij DMK in Duitsland ligt dat anders, waar mogelijk 700 miljoen kilo ledenmelk gaat verdwijnen door melkveehouders die hun lidmaatschap uit onvrede over het lage melkgeld in 2023 hebben opgezegd. Een serieus volume, stelt Mensink, maar hij wil niet beamen dat er sprake is van 'perikelen'. Wel spreekt hij over 'leden die de gele kaart hebben getrokken'. Toch denkt hij dat de soep niet zo heet wordt gegeten als ze wordt opgediend. "Ervaring leert dat niet elke opzegger ook daadwerkelijk vertrekt bij DMK, een deel van de opzeggingen wordt ook weer ingetrokken." Volgens Van 't Klooster werd dat in het verleden vaker gedaan om de onderneming DMK scherp te houden. "Ook wij als bestuurder en toezichthouder hebben de taak om dat te doen en reken maar dat dit onze prioriteit heeft."

Los van de vertrekkende leden staan de aanvoervolumes ook in Duitsland onder druk. Mensink: "Veel boerenbedrijven stoten de melkveetak af en gaan enkel met akkerbouw verder. Dit geldt ook voor voormalige DDR-bedrijven in Oost-Duitsland, maar ook in ons eigen land zie je dit gebeuren. Als je me vraagt wat ik minder leuk aan het bestuurswerk vind, dan is het wel dat ik mooie boerenbedrijven de deuren zie sluiten." Een consequentie van de krimp in Duitsland is dat bij DMK de focus nog meer op producten met toegevoegde waarde komt te liggen en enkele fabrieken worden gesloten, zo schetst Mensink de stappen die worden genomen. Dit heeft als doel om efficiënter te kunnen werken. Ook heeft DMK een nieuw, kleiner hoofdkantoor in Bremen tegen een lagere huur, vult Van 't Klooster aan. Uiteindelijk is DMK volgens beide bestuurders een solide onderneming met dito balans en sterke merken, maar in een dynamische markt moet je meebewegen.

Zo'n krap tien jaar na de fusie proef je bij beide bestuurders weinig ontevredenheid over de samenwerking met de Duitsers. Integendeel zelfs. Op de opmerking of DOC Kaas na de fusie met DMK alleen nog kan worden gezien als een veredelde leveranciersvereninging, antwoordt Van 't Klooster stellig: "Wie dat vindt, heeft het echt verkeerd begrepen. De ondernemingen DOC Kaas en DMK zijn gefuseerd, waarbij beide coöperaties zelfstandig zijn gebleven en gezamenlijk eigenaar zijn van de gefuseerde onderneming." Coöperatie DOC Kaas is volgens Mensink autonoom, komt met initiatief en inspireert. De ketensamenwerking met Jumbo en Uniekaas Holland is hier een voorbeeld van en is nieuw voor de retail in Duitsland. Dit wordt dan ook met veel interesse gevolgd, benadrukt Mensink. "Soms zijn er ook kritische vragen, maar dat houdt je scherp."

Norm grondgebonden melkveehouderij niet het goede spoor
In een gesprek met de voorzitters van de coöperatie kan het onderwerp landbouwpolitiek in eigen land tot slot natuurlijk niet ontbreken. Het coalitieakkoord wekt vertrouwen, al moet het wel nog allemaal waargemaakt worden. "De dossiers met mest en stikstof zijn uitdagend en ingrijpend. Het is daarom belangrijker dan ooit om als sector met één mond te spreken. De belangen van melkveehouders en zuivelindustrie liggen immers in elkaars verlengde. Je moet elkaar daarin ondersteunen", zegt Van 't Klooster. Hij vindt dat de NZO de belangen van de melkveehouderij en zuivelsector steeds beter vertegenwoordigt. "Het is goed dat NZO meedoet om oplossingen te vinden voor de maatschappelijke vraagstukken waarmee melkveehouders kampen, zoals dat is gebeurd voor het mestprobleem, maar er zou soms nog wel een tandje bij kunnen. De zuivelsector kan niet zonder de melkveehouderij en daar moet voor gestreden worden. Er is veel druk op het boerenerf." Op de vraag of er vanuit DOC Kaas eigenlijk niet iemand in het NZO-bestuur zitting zou moeten hebben, antwoorden beide heren beamend. "Dit zou van toegevoegde waarde zijn denken wij. Er is een vacature, dus wie weet."

Richting de belangenbehartiging wil DOC Kaas nog wel een punt aankaarten. Het ingezette politieke pad richting een grondgebonden melkveehouderij is volgens hen niet de manier om te verduurzamen. "Dit gaat de sector ontzettend veel geld kosten wat alleen maar kostprijsverhogend werkt. Per saldo verandert de mestgift per hectare er niet door. De huidige mestwetgeving stelt boeren prima in staat om de mest tussen veehouder en akkerbouwers uit te wisselen. Daarbij kan een deel kan naar de verwerking. In de basis functioneert dat systeem prima, dus laten we inzetten op verdere samenwerking ", besluit Mensink. Dat in de nieuwe coalitie wordt gesproken over een afrekenbare stoffenbalans vindt hij dan ook hoopgevend.

Wouter Baan

Wouter Baan is hoofdredacteur van Boerenbusiness. Hij richt zich daarnaast op zuivel, varkens en vleesmarkten. Ook volgt hij de (bedrijfs)ontwikkelingen binnen de agribusiness en interviewt hij CEO’s en beleidsmakers.

w.baan@boerenbusiness.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.