Termijnmarkt melk impopulair na wilde jaren

De enorme volatiliteit op de zuivelmarkt in 2022 en de nasleep daarvan in het afgelopen jaar hebben de termijnmarktbusiness geen goed gedaan. Hoe tegenstrijdig het ook klinkt, het model van risicoafdekking was niet bestand tegen de uitslagen van de markt. Bovendien leken niet bij alle bemiddelaars de juiste veiligheidsmechanismen ingebouwd.

Meer instrumenten
Melkveehouders die zich met de termijnhandel hebben ingelaten, hebben vaak veel geld afgetikt. Praktische reden is vooral dat er te weinig rekening mee is gehouden dat de prijsrisico's niet alleen aan de onderkant van de markt kunnen zitten, maar evengoed aan de bovenkant. En misschien was het instrumentarium ook te beperkt. Wie een prijs had vastgelegd, kon alleen naar de onvermijdelijke uitkomst blijven kijken.

Ook meer kosten
In Nieuw-Zeeland worden ruimere opties onderzocht en wil men naast het gewone vastleggen van de prijs ook put- en call-opties introduceren. Dit helpt om bij te kunnen sturen. Nadeel is dat het wel weer kostprijsverhogend is.

Belgische en Nederlandse leden van de MTC hebben in de voorbije jaren naar eigen zeggen grote bedragen verloren, doordat de melkprijs veel hoger steeg dan waarvoor die op de termijnmarkt was vastgelegd en waardoor ze dus moesten bijbetalen. Melkveehouders in de Verenigde Staten en Nieuw-Zeeland hebben deze ervaringen ook weleens gehad. Het is een van de gevaren van de termijnmarkt.

Handelen in juiste verband
De eerste euforie over de mogelijkheden van de termijnmarkt mag dan voorbij zijn, het wil toch niet zeggen dat het vastleggen van de melkprijs geen voordelen meer kan bieden. Adviesbureau Baker Tilly in Nieuw-Zeeland geeft aan dat afdekken van prijsrisico's op de termijnmarkt een instrument kan zijn in een bredere mix van instrumenten, dat gebruik ervan heel goed moet worden afgewogen en dat dit misschien het best kan worden gedaan via de melkverwerker of een andere grote partij, zoals een bank, en met goed toezicht.

KUHdo
In Duitsland wordt in grote lijnen ook deze weg bewandeld met de KUHdo-app. Dit is een programma van een jong bedrijf in Kiel, dat vastleggen van de melkprijs mogelijk maakt voor Duitse melkveehouders. Het lijkt momenteel nog een van de weinige in zijn soort in West-Europa dat deze diensten nog aanbiedt en dekt marktrisico's af via termijncontracten magere melkpoeder en boter, waarbij de prijsontwikkeling wordt gerelateerd aan de Kieler Rohstoffwert. KUHdo opereert in samenwerking met onder meer zuivelbedrijven en andere partners. De overheid werkt er eveneens in mee. Hierbij wordt ook gekozen voor een voorzichtige, terughoudende wijze van risicoafdekking, liefst in grotere verbanden en helder gereguleerd.

Vooral met dit laatste wordt een andere benadering gekozen dan MTC deed. Die opereerde, ook volgens eigen opgave, buiten AFM-toezicht. Dat zou niet nodig zijn. De Nederlandse en Belgische toezichthouders mogen daar niet rechtstreeks op reageren, maar hun uitlatingen lijken in een andere richting te wijzen.

Europarlement
Een rapport van eind vorig jaar, gemaakt in opdracht van het Europees Parlement, lijkt ook de lessen van de voorbije jaren te hebben geleerd en is duidelijk minder euforisch dan eerdere overheidsrapporten. Het is misschien nog voorzichtiger dan het eerder genoemde Baker Tilly over de mogelijkheden van de termijnmarkt. Die mogelijkheden zijn er volgens de opstellers wel, maar ze moeten niet worden overschat. Er zijn ook duidelijke risico's. De studie ziet meer in een eerlijke, kostendekkende melkprijs, waarbij ook rekening wordt gehouden met onder meer duurzaamheidseisen. Of deze optie ook reëel is, is wellicht weer een andere vraag.

Vaste melkprijzen
Een aantal zuivelbedrijven biedt melkveehouders (soms naast de mogelijkheid van prijsafdekking op de termijnmarkt) ook nog steeds de kans om de melk tegen een vaste prijs te verkopen. Diverse bedrijven hebben daar in de voorbije jaren mee geëxperimenteerd. Bijvoorbeeld het Duitse DMK, Franse zuivelbedrijven en ook dit jaar weer met vernieuwde inzet de Ierse zuivelbedrijven Tirlan, Kerry en Lakeland Dairies.

Saaier en veiliger
Aan deze mogelijkheid kleven deels dezelfde beperkingen als aan het vastzetten van de melkprijs op de termijnmarkt, zij het met minder risico. Want vastgezet is vastgezet, maar bij een hogere werkelijke melkprijs wordt dan alleen een extra verdienste gemist en hoeft niet ook nog het misgelopen bedrag te worden afgetikt bij de bemiddelaar. Bovendien kan slechts een deel van het melkvolume tegen een vaste prijs worden verkocht.