Nieuws mest
Mestvergisters nog altijd op slot na vondst amfetamine
De situatie voor 23 co-vergisters in het noorden van het land die zijn stilgelegd na de vondst van amfetamine in de digestaat, is nog altijd onveranderd en uitzichtloos. De schade loopt ondertussen verder op in de tientallen miljoenen. De oorzaak is nog altijd onbekend, hoewel er vermoedens zijn dat de stof op een natuurlijke wijze ontstaat tijdens het vergistingsproces. De link die eerder werd gelegd met het dumpen van drugsafval lijkt niet reëel.
Al in oktober 2023 werd bekend dat bij verschillende co-vergisters in de provincies Friesland, Groningen en Drenthe minimale concentraties amfetamine waren aangetroffen in het digestaat. Amfetamine is een synthetische drugs. De vondst leidde tot het stilleggen van de installaties en het niet mogen afvoeren van het restproduct digestaat. Een tweede onderzoek, waarvan de uitslagen begin december bekend werden, toonde opnieuw concentraties van deze stof aan waardoor de productiestop verder werd verlengd. Inmiddels is februari in zicht en is er nog altijd géén duidelijkheid over de situatie.
Enkele suikerklontjes per co-vergister
De amfetaminewaardes die zijn gevonden verschillen per installatie, maar zijn zeer minimaal. Over welke hoeveelheden aan concentraat amfetamine hebben we het dan? Het zou gaan om waardes rond de 10 tot 50 microgram amfetamine per kilo digestaat bij de bedrijven die op slot gingen. Waarden van minder dan 10 microgram zijn vrijwel niet te meten. Volgens Robert Goevaers, directeur van Platform Groen Gas, gaat het om enkele suikerklontjes in een hele installatie. "Als voorbeeld pakken we een locatie met de hoogste amfetaminewaardes die er zijn gemeten. Hierbij gaat het dan om een concentratie die gelijk staat aan ongeveer zes suikerklontjes, ofwel: de hoeveelheid amfetamine dat als digestaat wordt uitgereden op een hectare grond, is een vijfde van een suikerklontje". De norm die gehanteerd wordt volgens de wet- en regelgeving is 0, wat verklaart dat de co-vergisters stil werden gelegd.
Bij het vervolgonderzoek dat werd uitgevoerd in oktober lagen de waardes ongeveer op gelijke hoogte, maar gemiddeld net iets lager en opnieuw waren er geen piekwaardes. Mocht er drugsafval bijgemengd zijn in die periode, dan zou een waarde pieken.
Dumping drugsafval niet voor de hand
Bij de uitslag van het eerste onderzoek werd in eerste instantie gedacht aan drugsafval, maar inmiddels is dat niet waarschijnlijk, al is nog niets concreet. Het gekke aan het hele gebeuren is dat er amfetamine aangetroffen is met verschillende concentratiegehaltes, maar verder zijn er geen andere restproducten of afvalstoffen aangetroffen die je zou verwachten bij het dumpen van drugsafval. Bovendien zijn er geen schadelijke stoffen gevonden in de producten of de mest die de vergister ingaan, maar dus wel in het digestaat. Dat blijkt uit onderzoek door de bedrijven zelf, aangezien de omgevingsdiensten van de provincies de instroom van de vergisters niet heeft onderzocht. Sowieso lijkt het hier wat te rommelen, want het eerste onderzoek werd in de zomer van 2023 al uitgevoerd en de uitslagen van het onderzoek waren daarna paraat. Pas in oktober werden de vergisters gesloten en een vervolgonderzoek naar enkel het digestaat gedaan door de omgevingsdiensten, zo meldt een insider. Staatssecretaris Vivianne Heijnen ontkende dit medio december toen het nieuws de Tweede Kamer bereikte nadat de BBB hier vragen over stelde. In het onderzoek wordt door verschillende omgevingsdiensten samengewerkt met andere ketenpartners en dit kost tijd.
Ook zouden er zware metalen bij co-vergisters zijn aangetroffen tijdens het onderzoek. Dit klopt echter niet volgens een insider. Tijdens het onderzoek zijn de metingen op een juiste manier verricht, maar zijn de gemeten waardes van het onderzoek vergeleken met de verkeerde normen tijdens het onderzoek volgens de insider. Dit werd later pas bekend.
Bijproduct tijdens vergistingsproces
Mensen uit de sector en de belangenorganisatie platform Groen Gas, de belangenorganisatie voor groen gasproducenten, hebben het vermoeden dat de aangetroffen amfetaminen op natuurlijke wijze worden aangemaakt in de vergisters. Tot op heden is er geen onderzoek bekend dat dit aantoont, zo liet ook demissionair minister Adema medio december weten na vragen van de VVD. Het zou dan gaan om een bijproduct van het vergistingsproces, maar dit is nog onzeker. "Als deze stoffen niet op de ingaande stroom te vinden zijn maar wel op de uitgaande stroom, dan ontstaat het in het productieproces", vertelt Goevaers. Er zijn vergelijkingen getrokken en er zijn twee zaken die de vergisters gemeen hebben met elkaar. "Zo zijn het met name vergisters die op een hogere temperatuur draaien waar amfetamine wordt aangetroffen. Een andere overeenkomst die we zagen zijn partijen die stro met een hoog eiwitgehalte gebruikten in hun vergister. Maar dit moet onderzocht worden en is nog niet concreet." Wat ook nog een mogelijkheid is volgens Goevaers, is dat het voortkomt uit het gebruik van proceswater. Dat kan niet worden uitgesloten omdat dit ook minimale amfetaminewaardes kan bevatten.
Bij de vergisters waar relatief de hoogste waardes aan amfetamine werden gemeten, was ook een overeenkomst te zien. "Deze vergisters kenmerken zich doordat het eindproduct (digestaat) weer deels gebruikt wordt om het nieuwe vergistingsproces op gang te brengen", constateert Goevaers. Theoretisch betekent het dat het restproduct met de amfetamine daardoor kan ophopen, wat de verhoging verklaart bij deze vergisters. Echter blijft dit een vermoeden en moet onderzoek meer uitsluitsel geven.
Schade voor de sector enorm
Ondertussen staan de 23 vergisters verspreid over de drie provincies nog altijd stil sinds medio oktober. De productie komt enkel weer op gang als het aan alle eisen van de huidige wet- en regelgeving voldoet. De schade loopt ondertussen op in de tientallen miljoenen euro's, als het niet meer is. Daarnaast is het de zoveelste tegenslag voor de al overvolle mestmarkt, die elke afzetmogelijkheid nodig heeft.
Naast onduidelijkheid over financiële schade, bestaat er ook veel onduidelijkheid over de amfetamine die mogelijk in vergisters wordt gevormd. In het kader van de Opiumwet wordt veelal gedacht dat deze stof niet is toegestaan en daarom problematisch is. Bemestingstechnisch mag volgens Goevaers geconcludeerd worden dat amfetamines al in vergisting gevormd worden sinds vergisting bestaat. Dit heeft volgens hem nog nooit tot enig probleem geleid waardoor het gewoon uitgereden mag worden, mede omdat bekend is dat amfetamines onder invloed van licht en lucht snel afbreken.
Jesse Torringa
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.