Interview Dick Hordijk (Agrifirm)
'Nederlands vee wordt straks anders gevoerd'
Bij coöperatie Agrifirm was het voervolume, de nettowinst en de nabetaling aan de leden over 2022 net allemaal wat minder. CEO Dick Hordijk zit echter niet bij de pakken neer en kijkt in een interview met Boerenbusiness ook naar de lange termijn, waarin Agrifirm de leden wil ondersteunen bij de transitie naar een duurzamere landbouw. In dit proces verandert Agrifirm zelf ook. "Als je kijkt naar de veehouderij, dan komt er een heel andere wereld. Er blijven koeien, varkens en kippen in Nederland, maar ze worden wel anders gevoerd."
Agrifirm heeft vandaag (woensdag 29 maart) de jaarcijfers over 2022 gepubliceerd. Dat is, kijkend naar de cijfers, geen jaar om met voldoening op terug te kijken. Vooral op de buitenlandse markten van Agrifirm, zoals in China, was het alle hens aan dek om te acteren op de lockdowns door de coronapandemie en de uitbraken van Afrikaanse varkenspest in dat land. Op de Nederlandse en ook Belgische markt was het geregeld prijsvechten. En dan is er uiteraard ook de stikstofcrisis en het mogelijke landbouwakkoord, als prelude op de veranderingen die de agrarische sector doormaakt en gaat doormaken. Hordijk: "Wij willen niet tegen onze loyale klanten zeggen dat we geen geld meer hebben om hen te begeleiden bij de verandering."
Hoe voelt het nu om CEO te zijn van een agrireus?
"Een prachtige relevante vraag, dat voelt eigenlijk echt heel erg goed. In het politieke debat, en daar doel je ook op, worden veel zorgen geuit die erg ongenuanceerd zijn. Terwijl wij met onze de leden-boeren veel dichter op de oplossingen zitten. We hebben ook echt het gevoel bij te kunnen dragen aan de verandering die de agrarisch sector gaat doormaken. Dat je, als je over 20 jaar met je kleinkinderen spreekt, echt kan aangeven dat we bovengemiddeld hebben geprobeerd boeren te ondersteunen in de transitie en de bocht te maken. Daarbij past een mooie anekdote van mijn zwager die werkt bij defensie. Die heeft het in zijn functie heel lang heel zwaar gehad en werd vaak meewarig aangekeken, maar het laatste jaar is het beeld van defensie volledig gedraaid. Ik houd de boeren voor: dat gaan we ook meemaken. Van zorgen over chemie naar dankbaarheid voor voedselproductie. Dat gaan we echt meemaken. Na het zuur komt het zoet."
Zo'n item bij Arjan Lubach over de macht van de agrireuzen, beïnvloedt dat ook een bedrijf als Agrifirm qua sfeer en motivatie?
"Nou, wat ik heel mooi vond van de uitzending van Lubach is dat hij bedrijven eruit pikte die geld verdienen voor derden en niet de coöperaties. Dat is geen toeval. Hij ziet wel dat het geen zin heeft om een FrieslandCampina en Agrifirm te vergelijken met particuliere concurrenten. Wij zijn geen geldwolven, een coöperatie is van de boer, voor de boer. Een groot deel van de winst gaat echt terug naar de leden. Maar los daarvan, met respect voor onze concurrenten, ik vond de toon van de uitzending wel heel vervelend. Want wij begrijpen wel degelijk dat er een heel belangrijke transitie moet plaatsvinden in Nederland. En heel veel boeren zijn het daar mee eens, ook veel mensen die op BBB gestemd hebben. De discussie gaat over de wijze waarop we moeten veranderen."
Persoonlijk vind ik dat woord transitie eigenlijk vervelend. Boeren passen zich toch continue aan de tijdsgeest aan?
"Dat ben ik helemaal met je eens. In 2019, rond het eerste boerenprotest, hebben we daarom ook een campagne gedaan om het publiek te laten zien hoeveel stikstofreductie er al is gerealiseerd. Als sector zitten we niet stil en zijn al decennia stappen aan het zetten. Maar we zijn nog niet klaar. Door de huidige politieke druk wordt er nu zo'n tempo gevraagd dat je tegen de grenzen aanloopt."
Hoe goed komt Agrifirm de overwinning van BBB in de Provinciale Staten-verkiezingen uit?
"Ik zit er eigenlijk net zo in als de gemiddelde Nederlander. Het signaal is overduidelijk. Ik heb veel respect voor Caroline van der Plas en ik denk dat zij een goede achterban heeft verzameld die haar ondersteunt. Mijn indruk is: daar zit een degelijke partij. Ook de reactie van de andere kant, om het zo maar te noemen, vind ik goed. Het is niet zo dat BBB honderd procent gelijk heeft en het kabinet nul. Het kabinet heeft wel recht op een steviger tegengeluid. De overwinning van BBB zorgt voor meer evenwicht om te praten over de manier waarop de veranderingen in de agrarische sector worden uitgevoerd. Dat is alleen maar goed en zo sturen we ook bij Agrifirm: niet tegen verandering zijn. De vertegenwoordiging laten we over aan LTO en de andere partijen. Wij adviseren hen in de uitvoering hoe we de doelen in bijvoorbeeld CO2, stikstof en dierenwelzijn kunnen bereiken."
In wat voor umfeld moet een bedrijf als Agrifirm in deze tijd opereren?
"Je moet een beetje een dikke huid hebben voor mensen die niet goed zijn geïnformeerd. Die mensen krijg je toch nooit tevreden. We zoeken verbinding met mensen die er genuanceerd in zitten. Een groot thema bij ons is: stuur niet op middelen. Zeg niet zoveel procent moet biologisch zijn, zeg niet 'als je dicht bij Natura2000-gebied zit, ben je aan de beurt'. Stel doelen vast. Ik vind de uitstoot van CO2 bijvoorbeeld een buitengewoon zorgwekkende ontwikkeling en daar is nul ontkenning van bij Agrifirm. Maar hoe kunnen we als Agrifirm en de boeren daar stappen in zetten? Dat kan alleen door de uitstoot op het boerenbedrijf effectief te meten. En op basis daarvan doelen te stellen, waarbij boeren zelf kunnen sturen in de uitvoering om deze doelen te halen. En toon je als overheid daarin een betrouwbare partner. Dan heb je een speelveld waarin je met elkaar de goede kant op gaat."
Vandaar ook dat Agrifirm onlangs aankondigde te investeren in sensortechnieken in de stal om de stikstofuitstoot te kunnen meten? "Precies. Vanuit het kabinet komen nu voorstellen die miljarden kosten, maar waarvan wij denken: als je over vijf jaar gaat meten, ben je er niets mee opgeschoten. Verruim je blik, er zijn veel genuanceerdere methoden beschikbaar om reductie te bewerkstelligen. Neem bijvoorbeeld het gewasbeschermingsmiddelenbeleid. Als je pleit voor behoud van een adequaat middelenpakket, betekent dat niet dat we tegen het verlagen van de chemische druk en het verbeteren van de bodem zijn. Natuurlijk niet, dat moet zeker verbeteren. Het mooie is dan om te kijken hoe de afgelopen twintig jaar het antibioticumgebruik in de veehouderij grotendeels is verdwenen. Door data te delen en per bedrijf doelgericht kennis en advies te geven. Dan kan je als sector ook pro-actief aan de slag om de milieu-impact te verlagen en creëer je iets positiefs. En dat is waar we als sector wel heel erg aan toe zijn."
Heb je wat dat betreft voldoende vertrouwen dat er een Landbouwakkoord komt die ook een beetje aan zo'n een doelgerichte aanpak beantwoordt?
"Dat is de hamvraag. We denken dat er een akkoord komt, al zitten we er adviserend in. Het sturen moet echt van de boerenorganisaties komen. Gaat het genoeg hout snijden, zodat er echt een marsroute wordt uitgestippeld met prachtige evenwichtige doelen voor CO2-reductie, biodiversiteit, stikstofuitstoot en dierenwelzijn en dat we de toekomst van de landbouw helemaal helder hebben? Dat kan wel eens niet helemaal meevallen. De druk is verschrikkelijk groot. Er moet iets uitkomen. Maar de verwachting voor een mooi compleet verhaal is laag. Als is het al schitterend als er enkele elementen uitkomen die boeren handvatten geven."
Kijkend naar de jaarresultaten van Agrifirm over 2022 bekroop me wel het gevoel: het is afgelopen jaar allemaal minder gelopen.
"Dat is het ook. Als je genuanceerd kijkt, dan groeien we in Nederland. In een krimpende markt weliswaar, maar in de voor ons belangrijke marktsegmenten. Als coöperatie is dat een belangrijke indicator of we het goed doen. Onze basis is dus ijzersterk. Maar de resultaten het afgelopen jaar zijn wel zeer extreem. Als je kijkt bij de inkoop van grondstoffen voor voer, daar hebben wij het heel goed gedaan. Daar ben ik trots op. Bij kunstmest is dat echter een heel ander verhaal met de snel dalende prijzen, terwijl je een duurdere voorraad hebt staan. Maar overall staat in Nederland diervoer, plantaardig en de Welkoop-winkels er goed voor. Internationaal waren en zijn er wel enorme uitdagingen."
Welke oorzaken liggen daaraan ten grondslag?
"Eigenlijk zijn er twee hoofdoorzaken. Ten eerste zijn dat de lockdowns in China, een heel belangrijke markt voor ons, door de coronapandemie. Die hebben ons echt niet geholpen. En ten tweede de Afrikaanse varkenspest die in China en Azië heeft huisgehouden en daardoor ook een groot effect hebben gehad op onze klanten. Daar kwamen de slechte varkensprijzen nog eens bovenop. Dat maakte het ongelooflijk ingewikkeld. Normaal zie je het effect dat als een deel van de markt wordt getroffen, het in het andere deel beter gaat. Dat was nu niet zo door een lagere vraag en ook lage prijzen. Daar komen de hoge grondstofkosten nog eens bovenop, zeker als je in het hoogwaardige voersegment zit als Agrifirm. Daardoor zijn veel boeren gaan rekenen of het in die omstandigheden allemaal wel uit kan. Zulke extremiteiten op de markt heb ik in mijn zeven jaar bij Agrifirm en daarvoor ook bij Cargill nooit meegemaakt. Daardoor hebben we in die hoek teleurstellende resultaten behaald. Agrifirm als bedrijf staat er echt sterk op en we hopen, zeker nu de grondstofmarkten normaliseren, dat een groot deel van de business weer terugkomt."
Is er wel voldoende vertrouwen in het opereren in markten als China? "Absoluut. We gaan wel kijken hoe we kunnen sturen om ons aanbod zo veel als mogelijk op de markt aan te passen, ook met de aanwezigheid van ASF. Aan de andere kant ontwikkelt melkvee zich razendsnel in China, waar we in dit segment met Land O'Lakes een joint venture hebben. We hebben er alle vertrouwen in dat we de komende jaren kunnen uitgroeien tot een sterke speler op de Chinese rundveemarkt."
Het voervolume van Agrifirm is de afgelopen vijf jaar fors gedaald met rond de 20%. Baart dat zorgen of is dat logisch, gelet op de krimp van de sector?
"Het is de combinatie van alle voeders in Nederland, België, Hongarije en Polen. Maar los van technische incidenten in het verleden met bijvoorbeeld pluimveevoer, is het eerlijk gezegd ook een bewuste keuze. Daar heb ik het ook veel met de ledenraad over. Als je een sterke strategie en bedrijf hebt, wil je marktaandeel laten zien. Wij brengen daar als Agrifirm een nuance op aan en dat is dat we de nadruk leggen op concepten, zoals Beter Leven Kip. Dat zijn de bedrijven die aan het omturnen zijn naar de toekomst. Dan moet je zeker weten dat je daar goede volumes vast houdt en groeit. Begrijp met goed: we willen aan alle leden goede service bieden, de coöperatie is er voor iedereen. Maar we leggen de nadruk op boeren die langdurig een relatie willen aangaan en op zoek zijn naar goed advies. We sturen minder op boeren die het ene jaar bij ons kopen en het andere jaar weer elders."
Zie ik hier een correlatie met de voercoöperaties in het middensegment die het afgelopen jaar zijn gefuseerd en juist een groei melden in het voervolume?
"Dat kan. Elk bedrijf heeft zijn eigen strategie. En ik moet het altijd voorzichtig zeggen, want echt elke boer is oprecht welkom bij onze coöperatie. Als we merken dat iemand wel heel ad hoc omgaat met zijn leveranciers en heel scherp op de prijs zit, kan je zeggen: vooruit, daar vullen we een deel van de capaciteit van de fabriek mee in. Goed voor de kostendekking. Maar als iedereen dan scherp gaat inkopen, hebben wij straks bij wijze van spreken geen geld meer voor R&D, voor onderzoek en innovatie. Dat mag absoluut niet. Intern heb ik daar best wel de discussie opgezocht: wat zijn nu de kernsegmenten waarin we willen groeien. Dat is de wederkerigheid en de loyaliteit. Wij moeten veel onderzoek doen om de transitie goed uit te kunnen voeren en daar echt onze leden daarin te ondersteunen."
Staat daardoor voerafzet bij Agrifirm met name in de varkenshouderij onder druk? Door de lage varkensprijzen het afgelopen jaar, kan ik me voorstellen dat varkenshouders ook scherp aan de voerkosten wilden sturen.
"We hebben een heel loyale kern aan leden die onze voeders en advies sterk waarderen. Daar zien we weinig verloop in. Als je in de schil daaromheen kijkt naar bedrijven die zeggen: 'ik shop ook eens bij drie of vier andere bedrijven', daar hebben we het afgelopen jaar bewust een paar keer gezegd: met deze prijzen gaan echt niet mee. Dat is een fijne balans die je daar moet treffen, maar kijk eens naar België. Daar is de varkensstapel met 9% gedaald, waardoor een enorm prijsgevecht in voeders is ontstaan. Dan moet je echt keuzes maken om niet in een race naar de bodem te belanden. Wij willen niet tegen onze loyale klanten zeggen dat we geen geld meer hebben om hen te begeleiden bij de verandering."
Wat wel opvallend is dat de afzet van bijproducten ook daalt. Terwijl dit toch juist een exponent is van de circulaire landbouw. Hoe komt dat?
"Een hele goede opmerking. In de inkoop van bijproducten is lange tijd ook zeer scherp geboden door onze concurrenten, waardoor er een paar keer een bepaald volume niet is gekomen. Maar we hebben wel tegen elkaar gezegd dat we zichtbaar willen zijn in deze producten. Als je over tien jaar naar Agrifirm kijkt, dan zie ik dat zulke producten een groot deel van het aandeel mengvoeders heeft overgenomen. Qua volume was het in 2022 dus inderdaad wat minder, maar dat is uiteindelijk beslist niet het lange termijndoel."
Als we inderdaad naar 2030 tot 2035 kijken, hoe ziet een bedrijf als Agrifirm er dan uit?
"Dan hebben we bovengemiddeld geïnvesteerd in producten die bij de tijdgeest passen. Dan hebben we een hele sterkte positie opgebouwd in plantbased, in de gehele eiwittransitie. Daar komt een geweldig nieuw model aan voor boeren en voor Agrifirm met eiwitgewassen. De akkerbouw blijft wat dat betreft ontiegelijk belangrijk voor Nederland. Als je kijkt naar de veehouderij, dan komt er een heel andere wereld. Er blijven koeien, varkens en kippen in Nederland, maar ze worden wel anders gevoerd. We krijgen een andere balans tussen het aantal dieren, welk voer ze krijgen en de consumptie van vlees. Het aandeel van humane voeding in diervoeders, daar zijn we van overtuigd, gaat omlaag. Landbouwgrond is nodig om op een duurzame wijze negen miljard mensen te voeden. Als Agrifirm zijn we ervan overtuigd dat we een hele sterke rol kunnen spelen in de route daar naartoe. Want dat gaat ook bepalen wie voorop blijft lopen, stil blijft staan of af gaat haken."
Tot slot, wat zijn je eigen ambities na inmiddels zeven jaar Agrifirm? "Doorgaan. Het kost je jaren om heel goed het speelveld te begrijpen en met je team het gevoel te hebben een hele goede strategie te pakken te hebben. We staan nu op het moment dat de veranderingen ook gaan worden uitgevoerd. Dan is het mooi dat als je daar na al die voorbereidingen ook een bijdrage aan mag blijven leveren."
Eric de Lijster
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
