De voedselprijzen in Nederland zijn dit jaar hoog opgelopen. Samen met energie is ons eten aanjager van de hoge inflatie die in veel Westerse landen als een zeemonster opdoemde en consumenten hevig doet schrikken. Doordat de koopkracht in een vrije val zit, daalt de interesse in biologische producten. Terwijl politici in Brussel en Den Haag willen versnellen op biologische landbouw, trapt de consument hard op de rem.
Na lucratieve (corona)jaren begint de afzet van biologische landbouwproducten nu te haperen. Er leek geen vuiltje aan de lucht te zijn, totdat ineens de inflatie om de hoek kwam kijken. Marktonderzoeker IRI berichte eerder dit jaar een trendbreuk in de verkoop van biologisch voedsel en vleesvervangers. Ekoplaza had het in 2021 al lastig met een omzetdaling van 7% en heeft het naar verluidt ook dit jaar lastig.
De verklaring laat zich gemakkelijk raden: in deze dure tijden beknibbelen op uitgaven, zeker bij een herhaalaankoop als voedsel, is effectief. Niet alleen biologische producten, maar ook de duurdere voedselmerken bijvoorbeeld worden geconfronteerd met vraaguitval. De consument valt terug op huismerken nu alles duurder wordt.
Afzetvolumes onder druk
De biologische sector is zich bewust van de situatie. Michaël Wilde, directeur van ketenorganisatie Bionext, erkend dat speciaalzaken het moeilijk hebben door de tanende koopkracht. Hij signaleert dat consumenten momenteel vaker een discounter bezoeken en daar hun biologische aankopen doen. Dit doen zij volgens hem liever dan dat zij overschakelen naar bijvoorbeeld gangbaar vlees. Maar ondanks dit 'geitenpaadje' staan de biologische afzetvolumes vandaag de dag in algemene zin onder druk.
De - vaak welwillende - biologische boer plukt hier de wrange vruchten van. Een goed voorbeeld is de melkprijs. Het prijsverschil tussen de gangbare- en biologische melkprijs is dit jaar bijna is opgeheven. Een paar jaar geleden was dat nog een riant verschil van soms bijna €20 per 100 kilo melk. De huidige beperkte meerprijs is niet in lijn met de meerkosten die een biologische melkveehouder moet maken. Er zijn biologische melkveehouders die overwegen terug te schakelen naar gangbaar nu de economische prikkel er niet meer is, zo klinkt in de wandelgangen. Bij FrieslandCampina en andere zuivelverwerkers zijn geen wachtlijsten meer om biologische melk te mogen leveren. Iets wat in het verleden vaak een gunst was.
Frankrijk
Off the record klinken geluiden dat de verkoop van biologisch varkensvlees in Nederland in de afgelopen maanden gehalveerd zou zijn. Deze karkassen blijven niet liggen, maar worden in het gangbare segment verkocht. Dit doet uiteraard flink veel pijn in de keten. De Franse zuivelketen weet maar al te goed hoe dit voelt. Al anderhalf jaar worstelen zij met een groot overschot aan biologische melk dat noodgedwongen als gangbaar wordt verkocht. Ondanks verwoede pogingen om biologische zuivel bij de Franse consument aan te prijzen, blijft de afzet achter bij de productie. Sterker nog, door de inflatie wordt het biologische overschot alsmaar groter.
Uit cijfers van het Franse marktonderzoeksbureau Kantar blijkt dat de afzet van biologische melk dit jaar met 3,5% is gedaald ten opzichte van 2020. De afzet van gangbare melk daalde met 1,5%. In kaas is het verschil nog groter: de biologische kaasafzet slonk met 16,3%, tegenover 4,5% vraaguitval in de reguliere kaasconsumptie. Het overschot aan Franse biomelk wordt momenteel verkocht als gangbaar. Een pleister op de wonde voor de biologische melkveehouders is dat gangbare melk relatief duur betaald wordt, maar het neemt de pijn niet weg.
Brusselse ambities
Om concurrerender te worden, opteert de biologische sector in ons land om de btw op biologische producten af te schaffen. Ook wordt er gelobbyd om bij overheidsinstellingen enkel nog biologische voedselproducten te serveren. Overigens lijkt de Brusselse politiek zich vaak nog niet bewust van de marktsituatie. Uit de recent gepubliceerde outlook van de Europese Commissie blijkt dat zij de komende tien jaar een groeiende vraag naar biologische zuivel voorziet. Daarbij baseren de commissie zich niet alleen op de situatie in Europa, maar kijkt zij ook naar de wereldmarkt. Of deze outlook klopt? Het matcht in elk geval niet met het marktbeeld wat zich momenteel afspeelt. Niet alleen in Nederland en Frankrijk, maar ook in andere EU-landen en ook de Verenigde Staten.
Ondertussen droomt Eurocommissaris Frans Timmersmans nog altijd van een Europese landbouwareaal dat voor een kwart door bio-boeren wordt beheerd. In 2030 al wil hij deze plannen gerealiseerd hebben. Dat betekent werk aan de winkel, want momenteel is nog geen 8% van de Europese landbouw biologisch gecertificeerd. Maar neemt Timmermans met deze ambities niet veel teveel hooi op zijn vork, gezien de biologische afzet nu al niet rijmt met de afzetkansen?
Haags transitiefonds
Niet alleen Europabreed, maar ook landelijk zijn er ambities om het biologisch landbouwareaal fors uit te breiden. Toevallig vandaag (19 december) heeft landbouwminister Piet Adema een actieplan ondertekend. Daarin staat dat Nederland de ambitie heeft dat in 2030 15% van het landbouwoppervlak voor biologische landbouw gebruikt wordt. Nu is dat nog 4%. Er wordt €26 miljoen in een transitiefonds gestopt. De tijd moet leren of de biologische markt overvoerd raakt door deze areaals-uitbreiding. Het economische sentiment zit in elk geval voorlopig tegen.