De fors hogere gasprijzen waar we sinds het begin van de herfst mee geconfronteerd zijn, gaven een eerste aanzet voor een eveneens fors hogere kunstmestprijs. De oorlog in Oekraïne voegt daar een nieuwe dimensie aan toe. Wat betekent dat voor het huidige seizoen en nog belangrijker: hoe gaan de historisch hoge prijzen doorwerken richting het volgende seizoen?
Sinds de Russische aanval is met name de prijs van Kas 27% flink opgestuwd richting de €1.000 per ton. Op dat niveau is de prijs van Kas tot nu toe blijven hangen. Problemen met het niet kunnen leveren zijn tot nu toe zo goed als uitgebleven volgens bronnen. Met enige flexibiliteit bij zowel leveranciers als telers is de meeste kunstmest op tijd voor het strooien bezorgd, al zorgde dat wel voor de nodige hoofdbrekens.
De bulk van de kunstmest is uitgeleverd en normaal gesproken wordt eind april begin mei een daling van de prijs van stikstofhoudende meststoffen ingezet. Of dat dit seizoen ook gebeurt, is moeilijk te voorspellen volgens insiders. Aardgas is veruit de grootste kostenpost bij de productie van stikstofmeststoffen en de seizoendaling van de bijvoorbeeld Kas loopt vaak met enige vertraging gelijk op met de gasprijs. In maart lag de gasprijs echter op een dusdanig hoog niveau dat sommige kunstmestfabrikanten de productie afgeschaald hebben. Inmiddels is de gasprijs wel weer gedaald maar blijft op een ongekend hoog niveau staan.
Prijselasticiteit
Kijken we verder vooruit naar het volgende seizoen dan is de grote vraag of de relatief hoge graanprijzen in voldoende de mate de gestegen kunstmestprijzen compenseren. Over de periode van 2006 tot en met 2018 blijkt er volgens de gegevens van de Wereldbank en de kunstmestverbruikersprijzen van de WUR een duidelijk relatie te zijn tussen de kunstmestprijs en de hoeveelheid kunstmest die in de EU gebruikt wordt. Een soortgelijk verband is ook te leggen tussen de tarwenotering op de Matif en het kunstmestgebruik. In de onderstaande grafiek zijn deze variabelen naast elkaar gezet. De meest recente cijfers over het kunstmestgebruik per hectare zijn van 2018 en de kunstmestprijsverbruikersprijs van de WUR loopt enkele maanden achter. De recente verhoging richting de €1.000 per ton voor Kas die de meeste leveranciers hebben doorgevoerd zijn in dit overzicht nog niet meegenomen.
De grafiek laat zien dat zowel de granenmarkt als de kunstmestmarkt flink van slag zijn. De pieken en dalen van 2007, 2008 en 2009 vallen bijna in het niet bij de ontwikkelingen in het laatste half jaar. Hoe een markt zich zal ontwikkelen is niet te voorspellen, maar we kunnen wel proberen paralellen te trekken. In 2008 liepen de prijzen van tarwe en kunstmest steeds verder uit elkaar. Dat resulteerde toen eerst in een forse daling van het kunstmestgebruik en vervolgens in een forse correctie op de kunstmestprijs. Daar moet wel bij worden opgemerkt dat in dezelfde periode ook de aardgasprijs flink zakte.
Kunstmest te duur?
De vergelijking van de huidige prijsontwikkeling met 2008 gaat op één belangrijk punt mank. Toen leverde de tarwenotering al in terwijl de kunstprijs door bleef stijgen. Nu zitten zowel tarwe als kunstmest in de lift, waarbij het gat is ontstaan doordat kunstmest veel harder in prijs is gestegen. De grote vraag die de komende tijd beantwoord zal worden is of de kunstmestprijs te hard is opgejaagd of dat tarwe juist ondergewaardeerd is?
Een voorproefje op wat er met de vraag naar kunstmest kan gebeuren door hoge prijzen hebben we dit seizoen al gemerkt. De vraag naar organische mest in Nederland was de afgelopen weken ongekend en in de minder gunstig gelegen delen konden akkerbouwers zelfs lang niet alle mest krijgen die ze wel besteld hadden. Dergelijk berichten over vraag naar organische mest zijn in meer gebieden in Europa te vinden. Ook in de VS maken bronnen melding van een toegenomen vraag naar bijvoorbeeld kippenmest.