Landschapsgrond een politieke valkuil voor boer

Tweede Kamerlid Derk Boswijk (CDA) lanceerde in 2021 de term landschapsgrond. Via een motie kreeg hij bijval van de Kamer. Inmiddels is de term opgenomen in het Regeerakkoord. Maar landschapsgrond is nog steeds een naam en idee. De regels en randvoorwaarden die eraan gesteld (gaan) worden, zijn nog altijd in nevelen gehuld.

Boswijk staat met landschapsgrond een vorm tussen landbouw en natuur voor. De naam is een stempel op grond die het mogelijk moet maken om bufferzones rondom Natura2000 gebieden aan te leggen. Door geld vrij te maken om landbouwgrond af te waarderen, moet extensieve landbouw economisch haalbaar maken.

Inzetten op landschapsgrond breekt met het verleden en de doelgerichte aanpak van Mansholt om de landbouw te ontwikkelen. Zijn beleid na de Tweede Wereldoorlog resulteerde succesvol in een efficiënte landbouw met een hoge opbrengst per dier en hectare. Door toegenomen bemesting verslechterde echter de waterkwaliteit en biodiversiteit. Door de ruilverkaveling en herinrichting van gebieden verdwenen laagproductieve landbouwgronden die belangrijk waren voor vogels en andere diersoorten. Verandering van onze cultuur-flora veroorzaakte verlies van cultuur-fauna, met name onder de vogelsoorten die goed gedijen bij gematigd intensieve landbouw, zoals de grutto en de geelgors.

Nederland uitzondering op de regel
Mansholts beleid was onderdeel van Europees beleid. In Brussel is afgesproken dat boeren per hectare 170 kilo stikstof uit dierlijke mest mogen toepassen. Omdat Nederland een vruchtbare delta met een hoge productie kent, geldt voor ons een uitzondering op de regel, een zogeheten 'derogatie'. Als we de waterkwaliteit goed houden mogen we 250 kilo stikstof per hectare uit dierlijke mest plaatsen per hectare. De grote meerderheid van de boeren in ons land kan daarom bijna 50% meer koeien houden dan de EU-regels eigenlijk toestaan. Omdat aan de verscherpte en strenge eisen lastig te voldoen is op zandgronden, staat op de verleende derogatie op de tocht. Het zevende nitraatplan moest soelaas bieden, maar het is erg onzeker of de Europese Commissie Nederland opnieuw een uitzondering toestaat.

Nu inzetten op landschapsgrond is daarom erg onverstandig, omdat het de bemestingsruimte extra beperkt. Daarnaast gaat de status vermoedelijk Europees juridisch worden vastgelegd en extra beperkingen met zich meebrengen. Zoveel verandering tegelijk kan de winst- en verliesrekening van boeren niet trekken, zolang er geen commercieel-economisch model tegenover staat.

Impact van afwaarderen gaat verder
Afwaarderen is het in rekening brengen van verlies of waardevermindering op de balans. Als we over afwaarderen spreken, focussen we op de grond. Maar de impact van afwaarderen gaat veel verder dan dat. Als een boer ten opzichte van nu ruim dubbel zoveel landschapsgrond nodig heeft, dan stijgen de bewerkingskosten per hectare en verdwijnt er een stal met koeien. Dat heeft effect op algemene kosten, bijvoorbeeld de voorrijkosten van de dierenarts. Ook denk ik dat het verschil tussen de landbouweconomische waarde en de marktwaarde blijft bestaan. Als de boer voor minder geld grond kan kopen waar hij per saldo minder op mag, dan gaat hij er voorlopig economisch op achteruit.

De waardevermindering van het losse onderdeel leidt tot waardevermindering van het geheel. Juist het denken en werken vanuit het geheel maakt(e) de landbouw in ons land succesvol. Voor een individuele commercieel ondernemende boer of stopper kan landschapsgrond uitkomst bieden. Op de lange termijn is het modewoord helaas geen oplossing voor de blijvers, omdat het uiteindelijk een geldinjectie is. Blijvers hebben perspectief, koersvast beleid en tijd nodig, opdat ze nieuwe bedrijfsplannen kunnen ontwikkelen. De politiek is te ongeduldig, grillig opzoek naar een uitweg uit de stikstofcrisis. Zonder visie op het geheel is het ontwikkelen van landschapsgrond geen goed idee en alleen een los instrument. Boswijk gaat het als eenling met zijn intentie niet redden. De politiek gaat straks aan de haal met landschapsgrond en daarmee ook met de sector. Ik hoop dat ik ongelijk krijg.

Dit artikel maakt deel uit van de contentsamenwerking tussen Boerenbusiness en Foodlog.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.