Óók FrieslandCampina meldt zich in jacht op boer

Nog niet zo lang gelden kampte Nederland met een flink melkoverschot die de verwerkende industrie maar amper kon behappen. Toen het Europese melkquotum in 2015 werd afgeschaft, ging de productie op veel bedrijven rap omhoog. 'Bevrijdingsdag' werd het ook wel genoemd, al kwamen veel boeren door de fosfaatwetgeving van een koude kermis thuis. Intussen is de melkproductie teruggezakt tot onder het pré-quotumniveau. Je kunt bovendien de klok erop gelijk zetten dat de krimp doorzet.

Stikstofbeleid remt melkproductie
Er zijn tal van redenen die ook de komende jaren een rem zetten op de productie. De grootste 'bedreiging' voor krimp is het stikstofbeleid. Hoewel een halvering van de veestapel waarschijnlijk niet aan de orde is, gaat er door het nieuwe kabinet zeer waarschijnlijk diep gesaneerd worden. De jacht op landbouwgrond (voor woningbouw) en de gewenste extensivering van de melkveehouderij botst bovendien met elkaar. En dan is daar ook nog de vergrijzing onder boeren en een gebrek aan opvolgers. Stoppers werden tot nu toe vaak opgekocht door de blijvers en daarmee bleef het aantal koeien in de afgelopen jaren redelijk op peil. Dit zal lastiger worden wanneer ook projectontwikkelaars azen op het bedrijf van de buurman.

Zuivelindustrie is wakker geworden
De zuivelindustrie - die de afgelopen decennia op hun lauweren kon rusten - is ondertussen wakker geworden. De jaarlijkse verwerkingscapaciteit is immers afgestemd op pak 'm beet 14 miljard kilo. In de afgelopen maanden viel de productie 4% lager uit dan vorig jaar en prompt schoot de spotmelknotering naar €50 per 100 kilo. Uiteraard wel mede ingegeven door de hoge kaas- en melkpoederprijzen.

De hoge spotmelknotering is echter een duidelijk signaal: de tijden van overschotten lijken voorbij met de krimp die nog in het verschiet ligt. De uitstroom van veehouders hangt overigens ook als het zwaard van Damocles boven de voerindustrie. Typerend hiervoor is de lage beurskoers van ForFarmers. Beleggers laten het veevoerfonds links liggen door een gebrek aan afzetperspectief.

Vreugdenhil, Farmel, Arla én FrieslandCampina
Dat de Nederlandse melkproductie in pakweg 2030 lager uitpakt dan nu is een abc'tje, al is het lastig inschatten hoeveel lager. Stel dat de productie de komende jaren met 10% krimpt, dan dreigt er overcapaciteit in veel fabrieken. En dan is 10% nog geen horrorscenario, gezien de ontwikkelingen. Daarom hebben veel verwerkers de jacht op de blijvende melkveehouder geopend. Vreugdenhil sprak zich hier openlijk over uit. Ook de Scandinavische zuivelcoöperatie Arla wil meer Nederlandse leden. Ook bij A-ware kun je terecht, net als bij Farmel. En als klap op de vuurpijl gaf ook FrieslandCampina gisteren (14 december) aan de deur open te zetten voor nieuwe leden, al zijn de coöperatieve inkoopregelingen een behoorlijke sta in de weg. Melkveehouders moeten tonnen inleggen om überhaupt te mogen leveren. Particuliere verwerkers lijken op dit punt in het voordeel.

Keuzestress voor melkveehouders?
Voor melkveehouders valt er de komende jaren heel wat te kiezen. De verwerkers die in de afgelopen jaren al aan het werven waren, konden volop profiteren van de exodus bij FrieslandCampina. De onrust binnen de coöperatie kwam de concurrentie goed uit. Intussen hebben de meest gefrustreerde leden daar hun biezen wel gepakt, zo kun je aannemen. De poel met melkveehouders waaruit te vissen valt, wordt waarschijnlijk kleiner. Dit betekent dat de leveringsvoorwaarden van een verwerker (lees: de melkprijs) uitstekend moet zijn, want anders ben je niet in trek. Ook om bestaande leveranciers aan je te blijven binden.

Nederlandse melkveehouders zijn de afgelopen jaren steeds groter geworden. Een leverancier die vertrekt, komt daardoor harder aan. Mogelijk dat melkveehouders hun verwerker van jaar tot jaar bekijken, zoals veel consumenten ook jaarlijks van zorgverzekeraars switchen. Dit zou zomaar een trend kunnen worden, want ook de voerleverancier is vaak niet meer heilig. Kortom, er breken interessante tijden aan, waarbij de zuivelindustrie aan zet lijkt en de melkveehouder rustig achterover kan leunen. Wie weet krijgen ze zelfs keuzestress.