Interview Politiek
Andere wind waait over het Brabantse platteland
Vanuit het Brabantse provinciehuis waait een best wel andere wind als het gaat om beleid voor landbouw en voedsel. Dat mag zo wel worden gesteld, geeft gedeputeerde Elies Lemkes-Straver toe in een interview met Boerenbusiness.
Als dat niet al mag blijken uit het Ontwerp-beleidskader Landbouw en Voedsel voor de periode tot 2030, dan probeert ze dat wel duidelijk te maken via de toelichting die ze erop geeft. De landbouw moet vanuit een lastige situatie in tien jaar tijd een voorloper worden qua verduurzaming, innovatie en levensvatbaarheid.
Lemkes wil die processen aanjagen, maar voert daarbij geen kruistocht tegen de intensieve veehouderij of vóór verlaging van dieraantallen. "Dat is niet het doel. Het gaat om het grote plaatje: het verlagen van de emissies en behoud van de bedrijvigheid en levendigheid op het platteland. Wij stellen wel ambitieuze doelen, maar wij willen de landbouw daarom ook langjarige duidelijkheid geven, zodat het niet elke vier jaar weer iets anders is. Het beleidskader dat we daarvoor hebben ontwikkeld, is nieuw in Brabant en moet de structuur ervoor bieden. Naast het omlaag brengen van de emissies willen we een natuur- en omgevingsinclusievere landbouw. Dat zal gepaard gaan met een accentverschuiving naar meer plantaardige teelten, maar de veehouderij is in Brabant ook minder dominant dan vaak wordt voorgesteld. De plantaardige teelten zijn al goed voor zo'n 50% van de productie en dat zal alleen maar toenemen."
Het moet allemaal nog gebeuren. De PlanMER-studie, die is gemaakt op grond van het concept-beleidskader stelt vragen bij het ambitieniveau. Is het niet te hoog gegrepen?
"Zo'n kritische toetsing is zinvol," stelt ze, maar het moet de ambitie niet afremmen. Ook moet niet worden gedacht dat de provincie hoognodig moet bijsturen. "Onze visie is geschreven vanuit kracht. Noord-Brabant staat bekend om z'n hightech, met een uniek ecosysteem daarvoor. Zo'n ecosysteem bestaat er ook in de Brabantse agrofood, en dat willen we behouden en versterken"
In rap tempo somt ze een aantal sterke clusters op in het Brabantse: "Veghel is natuurlijk de voedselstad van het Zuiden, met bedrijven als Jumbo, FrieslandCampina, Agrifirm en Hutten catering met meer werk dan beroepsbevolking. In Oss hebben we Organon, waar de landbouw is verbonden met farma. MSD wil daar verder uitbreiden, voor zowel humaan als veterinair. In Dinteloord hebben we het Cosun-complex. Bio-based groeit hard, onder meer met bio-polymeren. Het kan allemaal niet zonder de primaire productie."
Zoals u het vertelt, lijkt het bijna vanzelf goed en in de goede richting te gaan.
"Er zijn goede ontwikkelingen, maar er ligt ook nog een hele opgave. De landbouw heeft in de voorbije decennia een groot effect gehad op de leefbaarheid in de provincie door hoge emissies naar de bodem, het water en de lucht. Dat moeten we wel herstellen. Stikstof is een probleem. We zoeken met het beleidskader daarom naar een nieuwe balans: economisch, ecologisch én maatschappelijk."
Ook energieproducenten en andere industrieën stoten het een en ander uit, al hebben ze soms ontheffingen. Is stikstof alleen een opgave voor de landbouw?
"Ons stikstofbeleid hebben we vastgelegd in de Brabantse Ontwikkelaanpak Stikstof. Uitgangspunten zijn het sterker maken van de natuur, het verminderen van stikstofuitstoot en het helpen mogelijk maken van economische en maatschappelijke ontwikkelingen. Dat geldt voor alle sectoren, niet alleen landbouw. Boeren hebben overigens ook zelf baat bij een sterkere natuur en betere bodemkwaliteit. Zij hebben er niets aan als de grond vervuild is en niet geschikt voor productie."
Er wordt vaak gezegd dat het roer om moet, en dan komt er weer ander beleid. Hoe biedt u langjarige zekerheid?
"Om exact die reden hebben we een beleidskader Landbouw en Voedsel ontwikkeld. Zodat niet elke paar jaar weer andere regels en voorwaarden gelden."
Welke instrumenten heeft de provincie allemaal om haar doelen te bereiken?
"Wij zetten behoorlijk in op innovatie. In Reusel hebben we een proeftuin precisielandbouw, er is een taskforce innovatieve stalsystemen – waarbij wordt gekeken hoe stallen kunnen voldoen aan de eisen in een nieuwe omgevingsverordening en er lopen diverse bodem- en eiwitprojecten. Maar we hebben ook adviesvouchers via VABIMPULS voor boeren die willen stoppen of zich op andere bedrijfsactiviteiten willen richten. Het leeft ook onder boeren. Het grootste deel van de varkenshouders die een beroep doen op de warme saneringsregeling van het Rijk, komt bij ons vandaan, omdat we in Brabant op veel terreinen voorloper zijn. Ook investeren wij volop in de boer-burgerverbinding."
Gaan jullie ook verbieden?
"We hebben zoals bekend harde eisen voor de stalemissie. Daar houden we ook aan vast. Wij stimuleren innovatie op dat gebied. Daarnaast zetten we wel sterk in op natuurinclusieve landbouw. Dat doen we mede met behulp van een gunstige regeling voor langjarige pacht, via diverse partners. We proberen meerdere terreinbeheerders in onze provincie mee te krijgen. Ook zij begrijpen dat zij begrijpen dat ze boeren nodig hebben en dat ze iets moeten doen aan de pachtsituatie. In eerste instantie gaat het om 1.500 hectare pachtgrond."
Bij Brabant wordt nog steeds ook vaak gedacht aan mestproblemen. Hoe wordt dat aangepakt?
"Er is al veel gedaan, maar er moet ook beslist meer werk worden gemaakt van de toelating van groene meststoffen. Het is niet te meer te verkopen dat energieslurpende kunstmest moet worden gebruikt, alleen omdat regelgeving gebruik van natuurlijke voedingsstoffen niet toestaat."
Volgens het concept-beleidskader zullen de komende jaren nog heel wat bedrijven verdwijnen, om allerlei redenen. De blijvers moeten aan de hoogste eisen voldoen op gebied van duurzaamheid. Hoe zorgen jullie dat ze het dan ook goed hebben?
"Wij vinden dat er niet alleen plek moet zijn voor de grootschalige bedrijven die het redden met kostenvoordelen. Op een gegeven ogenblik zijn die er ook niet meer. Ook het midden- en kleinbedrijf moet goed kunnen verdienen, waarbij een deel van het inkomen komt uit natuur, water en andere diensten. Voor deze maatschappelijke diensten moeten we verdienmodellen ontwikkelen. Daarnaast stimuleren zien we kansen via korte-ketenprojecten, Daar zijn al veel mooie projecten uit voort gekomen, neem Boerschappen – boodschappenboxen rechtstreeks van de boer. Of MijnMelk, waarbij verse melk op het erf wordt verpakt en rechtstreeks naar de winkel gaat. Wij willen echt de kleinere en middelgrote boeren behouden, omwille van de bedrijvigheid en leefbaarheid op het platteland en omwille van de verbinding met de burger."
Het beleidskader heeft ook een nieuw begrip gemunt: Gemeenschapsinclusief. Wat bedoelen jullie?
"De boer heeft een heel belangrijke rol in de gemeenschap. Dat moeten we echt niet verliezen. We moeten de brede blik blijven behouden als we kijken naar onze boeren. Ze zijn er niet alleen voor het voedsel, maar ook voor de energie, zorg, de natuur en het gemeenschapsleven."
U klink heel positief en vol goede moed, maar zijn boeren in de voorbije jaren niet al te veel ontmoedigd?
"Ik word altijd heel blij van het Brabants Agrarisch Jongeren Kontakt. Daar zijn ze zo optimistisch en gepassioneerd. Er heerst een enorme drive om er iets van te maken. Het klopt wel dat we leven in een complexe samenleving waarin alles in beweging is. In zo'n transitie beweegt alles, aldus hoogleraar Jan Rot. We moeten daarmee leren omgaan. Er gebeuren toch niet alleen negatieve dingen. Covid bijvoorbeeld heeft naast alle problemen ook geleid tot een veel gunstiger beeld over voedsel en de boer, een soort herwaardering."
En alle negatieve geluiden van onder meer actiegroepen?
"Er is ook veel framing, die geen recht doet aan wat er werkelijk gebeurt op het platteland."
Klaas van der Horst
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
