'Ik mis het boerengeluid in veel rapporten'

De afgelopen maanden regende het rapporten over waar het heen moet met de landbouw. Lappen met tekst over de boer, maar opvallend weinig plannen die tot stand kwamen in samenspraak mét de boer. Boerenbusiness zocht een boer op uit de voorhoede van het peloton: Coen Hagoort, deelnemer aan Koeien & Kansen. Welke oplossingen ziet hij?

Coen Hagoort is de zesde generatie van een familie die al 200 jaar boert in het Groene Hart. Hij runt met zijn vrouw en vier kinderen een melkveebedrijf met 125 koeien op 51 hectare veengrond in Waarder. Als deelnemer aan Koeien & Kansen hoopt hij enige invloed te hebben op het toekomstige beleid en tevens goed op de hoogte te zijn van de nieuwste ontwikkelingen. "Ik vind het niet zinvol om kritiek te hebben op de overheid als je zelf niet je nek uitsteekt. Door Koeien & Kansen is me duidelijk geworden dat een efficiënte mineralenbenutting goed is voor het milieu maar ook voor de portemonnee."

Hoe kijk je als koploper dan aan tegen de stikstofdoelen die de sector over zich heen krijgt?
"Binnen Koeien & Kansen hadden wij het doel om tussen 1990 en 2020 dertig tot veertig procent stikstofuitstoot te reduceren. Dat is op onze bedrijven behaald. Er zijn dus mogelijkheden, ook al is de laatste 10% lastiger dan de eerste. Ik ben opgegroeid in een tijd dat 1.000 kilo KAS op een hectare heel normaal was. Dat komt nu niet meer voor, we weten dat het niet nodig is als je dierlijke mest beter kunt benutten.'

Het Planbureau voor de Leefomgeving trekt de conclusie dat bij de huidige stikstofnormen in sommige provincies veehouderij niet langer houdbaar is. Hoe kijk je daar tegenaan?
"Ik denk dat we in Nederland elke vierkante meter landbouwgrond hard nodig hebben. Kijk naar de groeiende wereldbevolking. Die zorgt ervoor dat we een heel andere discussie krijgen over voedselzekerheid. In de Zuid-Europese landen is nu al duidelijk dat klimaatverandering de landbouwproductie bedreigt. Terwijl Nederland de meest productieve landouwgrond heeft."

"Ik snap wel dat iedere burger recht heeft op een schone leefomgeving, maar voor mij blijft het frappant dat Schiphol of Tata Steel zonder NB vergunning kan bestaan, terwijl boeren wel moeten voldoen aan de natuurbeschermingswet. Bedenk dat Schiphol indirect haar vervuiling uitsmeert over de hele wereld, maar de uitstoot van een boer blijft grotendeels achter op zijn eigen grond."

Toch is het PBL-rapport niet perse negatief over boeren, het constateert dat een keuze voor strikte stikstofdoelen een historisch ongeëvenaarde transformatie van de landbouw met zich mee zou brengen. Is krimp van de veehouderij minder onvermijdelijk dan het lijkt?
"De tijd van een groeiende landbouwsector is wel voorbij, maar ik ben er zeker van dat het bestaansrecht van de boer in een ander daglicht komt te staan als er schaarste dreigt. Ik weet dat we daar nog ver van af lijken te staan, omdat Nederland de tweede landbouwexporteur ter wereld is. Maar wat is er mis met exporteren? We rijden toch ook auto's uit Japan? Laat de Nederlandse boer doen waar hij goed in is en waar dit land geschikt voor is."

Is dat niet een achterhoedegevecht?
"Het PBL-rapport stelt dat stikstof helemaal niet centraal staat in de Vogel- en Habitatrichtlijn. Het gaat om natuurkwaliteit en daar valt meer onder dan alleen stikstof. Is er nu te weinig biodiversiteit? Ik zie heel veel diversiteit in de bermen, de bosjes en de slootkanten hier in de polder. Langs de spoorlijn hierachter – het tracé Utrecht-Gouda – passeren dagelijks meer dan 500 treinen, maar aan weerskanten van het spoor is het een oase van broedvogels en planten. Nota bene langs het drukste stukje spoorlijn van Nederland. De natuur past zich aan. Waarom moeten we terug naar de natuur van 200 jaar geleden? Dat oude veenmos in de Nieuwkoopse Plassen moet herstellen, maar is dat wel realistisch in een land met 17 miljoen mensen? Ik denk van niet. De natuur moet passen bij de bevolkingsdichtheid."

Het rapport dat het Wereld Natuur Fonds in april uitbracht pleit onder meer voor stikstofbeprijzing. Is dat een goed middel om uit de crisis te komen?
"Ik zou daar voorzichtig mee zijn. Niet elke boer heeft dezelfde mogelijkheden. Het zaait volgens mij alleen maar verdeeldheid onder de boeren."

Het stikstofplan van de boeren rondom de Nieuwkoopse Plassen, het verhuren van stikstofruimte aan de industrie, is daar perspectief voor?
"Minister Schouten staat er voor open, dat is denk ik veelzeggend. Ik maak zelf geen deel uit van de pilot, maar vind het wel creatief. Ik pleit er wel voor om de reductie aan de voorkant van de koe te halen. Dus niet met technische maatregelen, maar door meer uren te weiden, door water bij de mest te mengen of door een optimalisatie van het eiwit in het rantsoen. De Proeftuin Veenweiden heeft al aangetoond dat daarmee 22% reductie van ammoniak realiseerbaar is. Zelf heb ik via Koeien & Kansen al jarenlang ervaring met een rantsoen van maximaal 155 gram ruw eiwit per kilo droge stof. Als dat voor heel Nederland geldt, scheelt dat enorm veel emissie. In ons geval is de uitstoot bijna gehalveerd van een emissiefactor van 13 naar 8 kilo ammoniak per koe per jaar. De borging van dit soort maatregelen schiet nog te kort, maar dat is wel de oplossing."

Het plan 'Naar een ontspannen Nederland', van Jan Willem Erisman en Benno Strootman, pleit er voor de reductie van stikstof gebiedsgericht te verwezenlijken en verschillende duurzaamheidsopgaven in elkaar te schuiven. De Gelderse Vallei en het Groene Hart komen dan als regio's naar voren waar krimp van de veestapel het meest voor de hand ligt.
'Het kan niet zo zijn dat een rapport het bestaansrecht van duizenden familiebedrijven aantast. Je kunt niet meer mensen blijven huisvesten en meer natuur ontwikkelen. Dat staat niet in verhouding tot de inspanning die de sector al heeft geleverd. Het stond recent nog scherp verwoord in een opinie: de autostapel is sinds de jaren 50 verveertigvoudigd naar bijna 10 miljoen auto's, het aantal reizigers op Schiphol steeg van 11 miljoen mensen in 1980 naar 77 miljoen in 2019 en het aantal melkkoeien is sinds 1984 afgenomen van 2,5 miljoen naar nu 1,5 miljoen. Die cijfers zeggen genoeg. Ik mis het boerengeluid in veel rapporten."

Hoe verwacht je met jullie bedrijfsvoering in te spelen op de diverse opgaven die er liggen?
"Hier in het Groene Hart speelt vooral de klimaatopgave vanwege de bodemdaling. We experimenteren met onderwaterdrainage. Ik heb 7 jaar geleden ook 4 hectare laten draineren. Het ging om het natste perceel en ik merk dat de draagkracht licht vooruit is gegaan. Het biedt ons een mooie mogelijkheid om een positieve boost aan de regio te geven. Al weet niet of dit het ei van Columbus is. Voor behoud van het veen is vernatting vermoedelijk wel de oplossing."

"De stikstofreductie bereiken we zoals gezegd via een eiwitarmer rantsoen, water bij de mest en door zo veel mogelijk te weiden, ook 's nachts. In de fosfaatdiscussie zijn we dankzij Koeien & Kansen tot het inzicht gekomen dat evenwichtsbemesting voordelig uitpakt. Door kunstmest te vervangen door extra dierlijke mest kunnen we de fosfaatonttrekking door het gewas aanvullen. Daarmee besparen we op kunstmest en voorkomen we tekorten aan fosfaat."

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.