'Poolse melkplas kan 50% groeien tot 2030'

De Nederlands-Poolse 'Kamer van koophandel' organiseerde dinsdag 22 juni met de Nederlandse landbouwraad een webinar over de Poolse zuivelsector. Sprekers uit verschillende disciplines beantwoordden vragen over de ontwikkeling van de sector, de invloed van Europees beleid en de toekomst van de Poolse zuivelindustrie. Ook investeren in Polen vraagt tegenwoordig een goed businessplan.

De Poolse melkveehouderij kenmerkt zich nog altijd door de aanwezigheid van zeer veel kleine familiebedrijven, zo blijkt uit een rapport van de landbouwraad. Ruim 50% van de bedrijven houdt nog altijd slechts 1 tot 9 stuks melkvee. Ongeveer 4.100 bedrijven melken meer dan 100 koeien. In totaal telt het land ongeveer 240.000 melkveehouders (laatste officiële cijfers 2016). De verwerkers van melk (163 bedrijven) proberen de input van melk meer te concentreren. Dit kan voor de hele keten efficiency en kosten voordelen op leveren. Hierbij wordt dus gestreefd naar meer melk van minder bedrijven, wat betekent dat er kansen zijn.

Kosten arbeid en grond fors gestegen
Waar in het verleden veel boeren werden aangetrokken door de relatief hoge subsidies en het lage kostenplaatje (voor arbeid/grond en geen melkquotum), gaan die uitgangspunten tegenwoordig niet helemaal meer op. Kosten voor arbeid en grond zijn fors gestegen. Bovendien staan de (Europese) subsidies ter discussie en zijn deze aan verandering onderhevig. Naast de gestegen kosten van arbeid, is het bovendien lastig goed en gemotiveerd personeel te vinden, zo vertelt Arend Jan Hendriks, een Nederlandse melkveehouder die sinds eind jaren 90 een melkveebedrijf runt in Polen. Dit vraagt inspanningen om de bedrijven arbeidstechnisch gezien goed in te delen. Automatisering speelt dan ook een steeds belangrijkere rol. 

Ook ontbreekt het volgens Hendriks, maar ook andere sprekers, aan duidelijk beleid wat betreft de beschikbaarstelling van pachtgronden door de overheid. Dit zorgt voor onzekerheid en daarmee terughoudendheid bij investeringen. Goede afspraken met de verpachters zijn belangrijk. Verder lijkt de Poolse overheid een voorkeur te hebben voor de kleinere bedrijven. Het toekennen van subsidies voor verbetering van bijvoorbeeld dierenwelzijn is afhankelijk van de bedrijfsgrootte. Bedrijven boven de 100 stuks melkvee krijgen dan trapsgewijs minder subsidie dan de kleinere bedrijven. Polen heeft nog altijd een kostprijsvoordeel, maar deze is niet meer zo groot als in het verleden.

Perspectief voor groei
De Poolse zuivelsector heeft zich de laatste 10 jaar snel ontwikkeld, aldus Paweł Wyrzykowski, sectoranalist bij BNP Paribas. De totale melkaanvoer in het land steeg met bijna 40% terwijl het aantal koeien met 200.000 stuks kromp. Polen is goed voor 8,5% van de Europese melkproductie (Nederland 9,7%). Ook voor de komende 10 jaar is hij positief. Hij deed 3 mogelijke scenario's uit de doeken, waarbij er van uit wordt gegaan dat de melkaanvoer in Polen tussen de krap 15% en ruim 50% stijgt in deze periode.

Wyrzykowski geeft ook aan dat het aantal verwerkers de laatste jaren met 17% daalde. De winstgevendheid van de verwerkers is echter gegroeid en ook hier is nog potentie aanwezig. Voor veel producten hanteren Poolse verwerkers nog relatief lage prijzen, waardoor er nog mogelijkheid bestaat om meer toegevoegde waarde te realiseren in de export.

Andrzej Babuchowski, directeur van een zuivel innovatie instituut, noemt verder de totale verwerkingscapaciteit in het land als punt van aandacht. Het aanbod van melk is in Polen te klein om de verwerkingscapaciteit compleet te benutten. Veel verwerkers zoeken actief naar nieuwe melkleveranciers. Dit resulteert mede in een relatief goede melkprijs en bevordert de groei van de productie. Als risicofactoren voor groei van de melkplas, noemt hij onder andere strengere omgevingseisen (onder andere als gevolg van de Europese Green Deal) en gebrek aan interesse van jongeren om bedrijven op te volgen.

Inzetten op kwaliteit
Een aanwezige relatief kleine melkverwerker, die inzet op kwaliteit, waarschuwde om niet blind te staren op enkel meer melk. Hij noemde het van groot belang om meer vraaggestuurd te ondernemen en dat alles in langdurige samenwerkingsverbanden met melkleveranciers. Zo noemde hij als voorbeeld de productie van Kosher zuivelproducten voor de Israëlische markt. Dit zorgter voor dat je niet in een eindeloze kostprijs-race terecht komt.

Klaas Johan Osinga, senior adviseur in Brussel voor LTO Nederland, vult aan dat hij verwacht dat het maatschappelijk debat over bijvoorbeeld dierenwelzijn ook in Polen sterker gaat opspelen. Hoewel dit nu niet de aandacht heeft van Poolse consumenten, kan dit in de toekomst zeker een rol spelen. Ook extra eisen vanuit Brussel gaan de Poolse melkveesector beïnvloeden.

Verwacht het onverwachte
De invloed van de directe inkomenstoeslagen wordt steeds kleiner en er gaan steeds meer eisen worden gesteld aan het uitbetalen van deze gelden. Bovendien duren subsidies niet eeuwig, aldus Osinga. Je moet daarom niet investeren op basis van deze gelden: "Een stal bouw je voor 20 jaar, dus een financier eist ook een financieel duurzaam perspectief". Je moet verder flexibel zijn en veerkracht kunnen tonen: verwacht het onverwachte, dat heeft corona wel duidelijk gemaakt, besluit Osinga.