Nieuwe generieke korting nog steeds realistisch

Schouten laat er geen gras over groeien. Nadat ze de plannen eind vorige week in een brief onthulde, debatteerde de Tweede Kamer woensdag 29 mei al over de wetswijziging. Het is daarna aan de Eerste Kamer om zich over de zaak te buigen. De kans is aannemelijk dat ingestemd wordt met de plannen. De verplichte afroming op de fosfaatrechten stijgt daardoor van 10% naar 20%. Het aantal uitgegeven fosfaatrechten moet hierdoor weer onder het fosfaatplafond (84,9 miljoen kilo) komen.

Geen einddatum in zicht
De Raad van State heeft wel zich kritisch uitgelaten over de plannen van Schouten. Het hoogste bestuursorgaan van Nederland wil weten waarom het verhogen van de verplichte afroming de voorkeur geniet boven een nieuwe generieke korting. Andreas Van der Vis, jurist bij Countus, is niet verbaasd over deze kritische houding. Ook bij de invoering van het fosfaatrechtenstelsel stelde de Raad van State zich vrij kritisch op, weet de jurist.

Van der Vis is niet verbaasd dat Schouten haast maakt met het invoeren van de wetswijziging. De minister moet immers in juni al bij de Europese Commissie een rapportage indienen, waarin zij duidelijk maakt hoe het aantal fosfaatrechten wordt teruggedrongen. Wat Van der Vis wel opvalt, is dat er in de wetswijziging geen einddatum is opgenomen. Dit ondanks de belofte van Schouten dat het verhogen van de afroming een tijdelijke maatregel is. Van der Vis zegt dat Schouten dit waarschijnlijk niet heeft gedaan, omdat niet duidelijk is hoeveel rechten de komende maanden worden afgeroomd.

Kloof tussen fosfaatrechten en sectorplafond  
Tot nu toe zijn in totaal 85,8 miljoen fosfaatrechten uitgegeven, waarvan 85,3 miljoen aan melkveehouders. De rest van alle rechten is toebedeeld aan de vleesveehouders. Naar verwachting stijgt het aantal toegekende fosfaatrechten aan vleesveehouders nog met 300.000, als gevolg van de uitspraak die het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) recent deed.

Doordat minister Schouten het begrip 'melkvee' in de Meststoffenwet wil aanpassen, gaan vleesveehouders deze rechten waarschijnlijk verkopen. Daarmee vloeien deze rechten terug richting de melkveehouderij. Dan is het volgens de jurist ook nog niet duidelijk hoeveel rechten nog aan melkveehouders moeten worden toegekend, bijvoorbeeld omdat zij nog in een bezwaar- of een beroepsprocedure zitten.

Ook is onduidelijk hoeveel rechten over 2019 worden afgeroomd. In 2018 zijn 420.000 fosfaatrechten afgeroomd. Toen waren er echter relatief veel melkveehouders die hun fosfaatbalans niet op orde hadden, en rechten bijkochten. In het afgelopen jaar heeft het gros van de melkveehouders de fosfaatbalans op orde gebracht, om zodoende een economisch delict af te wenden. Dit betekent dat er in 2019 relatief weinig melkveehouders 'fosfaatgaten' moeten dichten.

De fosfaatrechtenhandel verloopt tot op heden vrij rustig. Daarbij ligt het volgens verschillende kenners niet voor de hand dat deze handel dit jaar überhaupt storm gaat lopen, waardoor het maar de vraag is of er genoeg rechten worden afgeroomd. Schouten kan de verplichte afroming later dit jaar alsnog verder verhogen, maar dan wordt de prikkel om de rechten te verhandelen nog verder de kop ingedrukt. Daarmee rijst de vraag: In hoeverre heeft het verhogen van de afroming effect?

Belangenbehartigers kritisch op plannen
Diverse belangenbehartigers zijn kritisch op de plannen van Schouten. Zo stelt Netwerk Grondig voor dat ze de teveel uitgegeven fosfaatrechten zelf moet opkopen. De belangenbehartiger is ook boos dat de rechten uit de fosfaatbank niet worden uitgegeven. Daarvoor zou de minister volgens de partij circa €150 miljoen voor moeten vrijmaken. De vraag is echter of die maatregel wel mag, in verband met staatssteun.

De Dutch Dairymen Board pleit eveneens voor de opkoopregeling en ziet niets in het verhogen van de afroming. Ook twijfelt het of deze maatregel wel effect heeft, omdat mogelijke stoppers nu waarschijnlijk afwachten. Dit omdat het verhogen van de afroming een tijdelijke maatregel is en elk moment kan worden ingetrokken. Ook vergroot de maatregel de prikkel om 'Fosfaatmaatschappen' aan te gaan, waardoor de verplichte afroming bij overdracht van de rechten komt te vervallen. Van der Vis laat weten dat dergelijke samenwerkingsverbanden op regelmatige basis voorkomen.

Dreiging generieke korting
Al met al is het nog onzeker of de verhoging van de afroming leidt tot het gewenste resultaat. Richting de Europese Commissie zal de minister met resultaten moeten komen. Zo niet, dan rest waarschijnlijk een volgende generieke korting om een verlenging van derogatie veilig te stellen. De minister zegt dat ze een volgende korting kost wat kost wil voorkomen, gezien deze maatregel zeer ingrijpend is.

Grondgebonden melkveehouders blijven dan overigens opnieuw buiten schot, maar voor de niet-grondgebonden melkveehouder is dit wel een scenario om rekening mee te houden. Het verhogen van de afroming is voor Schouten overigens wel een manier om achteraf te zeggen dat ze er alles aan heeft gedaan een nieuwe generieke korting te voorkomen. En daarmee heeft ze zich politiek gezien ingedekt.