A-ware is in Nederland uit zijn jasje gegroeid

Wanneer je 'A-ware' zegt, dan spitsen veel Nederlandse melkveehouders hun oren. Ze zijn alert op de melkprijs die het familiebedrijf betaalt en leggen die graag naast de uitbetalingsprijzen van andere zuivelaars. Ook voelen ze zich welkom bij de kaasmaker. A-ware is namelijk een van de weinige zuivelbedrijven die de laatste jaren actief leveranciers werft. Die handreiking bood uitkomst voor ruim 150 leden van FrieslandCampina, welke niet aan handen en voeten gebonden wilden zijn; voor de (grote) groeiers is daar immers geen plaats meer.

De melkveehouders die aan A-ware leveren, ervaren doorgaans een soort vrijheid; zij hoeven niet te voldoen aan een 'waslijst met verplichtingen', die van hogerhand wordt opgelegd. Daarom stapten de afgelopen jaren legio melkveehouders over naar A-ware. Tegelijkertijd hebben de boeren bij het familiebedrijf feitelijk geen inspraak en is er geen winstdeling. Al voelen sommige melkveehouders zich ook machteloos bij de coöperaties waar zij op papier wel inspraak (zouden moeten) hebben.

'Royal A-ware' 
A-ware is bepaald geen nieuwe speler op de kaasmarkt, maar het bedrijf onderging enkele jaren geleden wel een behoorlijke transformatie. Het bedrijf verwerkt namelijk pas sinds 2015 zelf melk tot kaas. Daarvoor was het een handelsbedrijf, die kwam in 2010 tot stand door de fusie tussen Anker Cheese en Bouter Cheese. In 2015 kreeg het concern het predicaat 'koninklijk' opgespeld. Een mooie beloning, maar in het binnenland is dit vaak niet veel meer dan een statussymbool. Daarentegen opent dit in het buitenland wellicht wel deuren.

Wat verder opvalt, is dat A-ware niet vaak de publiciteit opzoekt en graag met het hoofd onder het maaiveld blijft. Dit betekent echter niet dat het familiebedrijf onzichtbaar is. Het heeft namelijk een eigen schaatsploeg, waarbij het bedrijfslogo pontificaal op de borst van het tenue prijkt. De schaatsers in het team worden getraind door de bekende schaatscoach Jillirt Anema en presteren daarbij niet onverdienstelijk.

A-ware en Albert Heijn
Wie A-ware doorlicht, komt tot de conclusie dat het kaasbedrijf graag met andere partijen samenwerkt. In Nederland wordt intensief samengewerkt met Albert Heijn, waarvoor het de productie van het huismerk doet. Ook werkt het in Nederland samen met Fonterra, het grootste zuivelconcern uit Nieuw-Zeeland. Het familiebedrijf werkt ook samen met Noorderlandmelk. 

Als het om allianties en overnames gaat, zit A-ware zeker niet stil en het kijkt daarbij ook verder dan Nederland. In Duitsland heeft het connecties met de 'Kooperative Milchverwertung Emlichheim', een bedrijf met 100 melkveehouders net over de grens bij de fabriek in Coevorden. Zij leveren de melk die A-ware verwerkt tot kaas. Ongeveer 2 jaar geleden werden ook 2 Italiaanse kaasbedrijven aan het imperium toegevoegd en in België heeft het bedrijf nog 1 roomfabriek.

Samenwerking met het Ierse Glanbia
Afgelopen januari werd bekend dat de kaasmaker gaat samenwerken met de Ierse zuivelcoöperatie Glanbia. Gezamenlijk investeren zij €140 miljoen in een nieuwe kaasfabriek, die jaarlijks 450 miljoen liter melk moet gaan verwerken. De fabriek moet in 2022 operationeel zijn.

Alhoewel A-ware graag in de schaduw staat, werd aan de samenwerking met Glanbia wel behoorlijk wat ruchtbaarheid gegeven. Jan Anker, de CEO van A-ware, lichtte de deal toe in een video en noemde daarin een aantal interessante redenen. Hij zei dat de melkaanvoer in Europa verschuift: op de ene plek wordt meer melk geproduceerd, terwijl de productie elders slinkt. Daarbij nam hij Nederland niet als 'krimpland' in de mond, maar tussen de regels door viel wel op dat A-ware zich wil vestigen in groeimarkten.

Nederland is dat niet (meer), gezien de melkveesector hier behoorlijk is gekrompen door de veelbesproken fosfaatwetgeving. Ierland is juist het schoolvoorbeeld van een groeiend zuivelland; sinds het loslaten van het Europese melkquotum in 2015 is de melkaanvoer in het land behoorlijk toegenomen (tot 7,5 miljard liter in 2018).

Fabriek in Zwitserland
A-ware is tevens bezig met de bouw van een kaasfabriek in Zwitserland. Samen met de Zwitserse kaasproducent 'Simmental' stampt A-ware daar een fabriek uit de grond die eind dit jaar operationeel moet zijn. De stap naar Zwitserland ligt niet per se voor de hand, gezien dat land geen lid is van de Europese Unie. Dit brengt immers andere wet- en regelgeving met zich mee en er gelden andere handelsverdragen. Toch is de stap ook een logische keuze, gezien de kazen uit het Alpenland wereldberoemd zijn. A-ware wil die waarschijnlijk maar wat graag produceren.

Zowel Ierland als Zwitserland is een zuivelland pur sang, maar beiden op een andere manier. De melkveehouderij in Zwitserland is bijvoorbeeld kleinschalig en authentiek, waardoor deze wat ouderwets oogt. In Ierland is de melkveehouderij professioneler, maar ook de Ierse zuivelproducten hebben karakter. Met zowel Ierse als Zwitserse kazen hoopt A-ware in de toekomst sier te maken op de wereldmarkt.

Nog melkveehouders nodig
Ook in Nederland heeft A-ware een groot project lopen. In Heerenveen is het familiebedrijf bezig met de bouw van een mozzarellafabriek, welke in 2020 moet draaien. Voor die nieuwe fabriek is 300 miljoen kilo extra melk nodig, wat betekent dat er minstens 300 grote melkveehouders moeten worden geworven. Hoeveel melk daarvan al ingevuld is, wil het bedrijf niet zeggen. 

Een woordvoerder meldt dat het bedrijf niet met cijfers strooit. Het blijft daardoor gissen hoeveel melkveehouders er aan A-ware leveren. Dat het bedrijf nog altijd actief leveranciers zoekt, geeft aan dat het losweken van melkveehouders niet vanzelf gaat. De toestroom van (boze) boeren van FrieslandCampina is waarschijnlijk afgelopen, want veel leden van de zuivelcoöperatie zijn niet gevoelig voor de lokroep van A-ware. Bovendien is de relatief hoge garantieprijs een goede reden om te blijven.

In Nederland is A-ware inmiddels een gevestigde speler, die er met een omzet van €1,3 miljard (2017) meer dan toedoet. De ambitie reikt echter verder en die lijken vaker buiten Nederland te liggen. De bouwprojecten in Ierland en Zwitserland geven aan dat de kaasmaker de melk verderop en hogerop zoekt.