Een groei van de Nederlandse veestapel en agrarische export lijkt niet haalbaar bij de uitvoering van de kringloopvisie van minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit). Sterker nog, het is niet ondenkbaar dat 25% van de veestapel verdwijnt in deze visie.
Het bovenstaande blijkt althans uit verschillende scenarioschetsen van Wageningen University & Research (WUR). Minister Schouten stelt echter geen invloed te hebben gehad op hoe deze scenarioschetsen zijn opgesteld.
Export vlakt af
De Nederlandse exportcijfers werden traditioneel gepresenteerd op de Grüne Woche in Berlijn. Over 2018 werd opnieuw een record gevestigd, al vlakt de groei behoorlijk af. Met de kringloopvisie van Schouten, waarin lokale en regionale teelten een boost moeten krijgen, groeit binnen het bedrijfsleven de angst dat de export de komende jaren verder onder druk komt te staan.
De onderzoekers van de WUR stelden zichzelf ook die vraag, en maakten daarom diverse scenarioschetsen om de gevolgen van de implementatie van kringlooplandbouw in beeld te brengen. Daarbij zijn zij uitgegaan van 3 mogelijke scenario’s: de kringloop sluiten op mondiale schaal, Europese schaal of nationale schaal.
1. Mondiale kringloop is praktisch lastig
Bij het sluiten van de kringlopen op mondiale schaal wordt uitgegaan van het transporteren van de mineralen (via bewerkte mest) naar de landen waar de voerproductie plaatsvindt. In dit scenario kan de veestapel theoretisch gezien op haar huidige grootte blijven en ook de productie en exportwaarde moet daarmee minimaal op het huidige niveau kunnen blijven.
De kringloop moet dan met verschillende technische oplossingen worden gesloten: mest bewerken en exporteren in diverse vormen. Dit is beslist mogelijk, zo blijkt uit meerdere studies. Echter, voor het totale aantal benodigde tonnages is het nog lang geen realiteit. De technieken moeten aansluiten op de marktvraag uit andere landen, wat momenteel nog lang niet op alle terreinen het geval is.
2. Europese kringloop betekent 25% minder vee
Een tweede scenario is het sluiten van de kringloop op Europees niveau. In dat geval komt de import van veevoer (eiwithoudende componenten) van buiten Europa te vervallen. Er moet dan gekeken worden in hoeverre de eiwitrijke gewasteelt in de Europese Unie en Oekraïne dat gat op kunnen vullen.
Met grove schattingen komen de onderzoekers uit op een daling van 37%, wat een flinke daling is in het aantal beschikbare eiwitrijke grondstoffen voor de veevoerindustrie. Met een ietwat andere samenstelling van het beschikbare rantsoen, resulteert dat in een genoodzaakte krimp van zo'n 25% van de huidige veestapel. Ook de exportwaarde zal in dit scenario sterk onder druk komen te staan.
3. Nationale sluiting is einde varkenshouderij
Het derde scenario schetst de situatie waarin de kringlopen op nationaal niveau worden gesloten. Hierbij moet het veevoer allemaal in eigen land worden geteeld en moet de mest op Nederlandse gronden geplaatst worden. De onderzoekers tonen dat de varkenshouderij in dit scenario helemaal uit Nederland verdwijnt.
Daarnaast verwachten de onderzoekers van de WUR dat de pluimvee- en rundveesector gaan halveren. Er wordt in dit scenario wel geëxporteerd, maar de hoeveelheden zijn marginaal.
Visie in mei naar Tweede Kamer
Deze scenarioschetsen zijn 'slechts' een denkdocument, maar kwamen natuurlijk niet toevallig tegelijkertijd met de exportcijfers over 2018 naar buiten. Schouten stelde in Berlijn dat de scenario’s puur de keuze van de onderzoekers zijn. Het is echter onlogisch om te denken dat zij er totaal niet van de hoogte was. De minister zei namelijk overtuigd te zijn in mei haar ingevulde visie aan de Tweede Kamer te kunnen presenteren. Die stelt ze op met verschillende partijen en de WUR is daar een onderdeel van.
Op de vraag in hoeverre de visie van Schouten daadwerkelijk haar visie blijkt te zijn en niet 1 waar zij straks haar handen vanaf trekt omdat de agrarische sector deze eigenlijk zelf invult, reageerde zij geïrriteerd. "Ik kies heel bewust om deze visie en de transitie die daaruit voortvloeit met de sector op te pakken."
Krimp is een beladen woord
Schouten vulde aan dat zij samen met de vertegenwoordigers vanuit de agribusiness in het traject zit om tot een visie en aanpak te komen. Dat moet, volgens haar, ook een visie zijn waar zij vanuit haar positie en haar verantwoordelijkheid achterstaat. Een scenarioschets waarin ruimte is voor een serieuze groei van de Nederlandse veestapel en exportwaarde lijkt echter nog niet ontworpen.
Niets wijst erop dat die optie serieus wordt onderzocht. De minister zal (gezien de politieke lading) het woord 'krimp' niet snel gebruiken, maar veel signalen wijzen erop dat zij wil koersen op een groter aandeel van voer uit Europa. In dat geval blijkt ook dat een krimp van de veestapel onvermijdelijk is. Ook al zal dat dan waarschijnlijk gepresenteerd worden als een gevolg van de nieuwe visie die kringlooplandbouw heet.