Wat doet fosfaatreductie met de melkveehouderij?

De melkveehouderij ontwikkelde zich in de laatste 30 jaar binnen de kaders van het melkquotum. Die kaders werden vervangen door een Melkveewet en een AmvB grondgebondenheid. In 2017 moest plaats gemaakt worden voor een veranderende Regeling fosfaatreductie. In samenwerking met CBS schetst Boerenbusiness de koers die de melkveehouderij gaat aanhouden.

Melkveehouders waren tot en met 2015 gedwongen om voor een hogere productie van melk een quotum aan te kopen. Of zij moesten een superheffing betalen, wat overigens zo nu en dan prima uitkon. Dit resulteerde in een melkveehouderij met een riante jongveebezetting. Dat kwam doordat daar geen quotum voor nodig was, maar een kudde melkkoeien met een optimale melkproductie.

15 procent minder jongvee
Nederland kende in 2000 ook een gemiddelde jongveebezetting van 88 stuks per 100 melkkoeien. Dit gemiddelde zakte in 2016 terug naar 75 dieren per 100 koeien, een teruggang van bijna 15 procent.

De verschillen per provincie zijn ook behoorlijk groot. Zo staken Zeeland en Limburg in 2000 met aantallen van 109 en 101 stuks jongvee per 100 koeien er met kop en schouders bovenuit. In 2016 zijn het nog steeds de koplopers in jongvee, maar dan met respectievelijk 80 en 85 stuks jongvee per 100 melkkoeien. 

De kleinste kudde jongvee telt Zuid-Holland. Daar lopen in 2016 per 100 melkkoeien nog 66 stuks jongvee. Dat is een daling van 6,4 procent. Hierin is geen onderscheid gemaakt tussen melkveehouderijen en bedrijven die zich alleen bezighouden met de opfok van jongvee voor melkveebedrijven. 

Kudde wordt ouder
De Melkveewet, in combinatie met de AmvB, richt zich op de combinatie mestafzet en grond. Dit houdt ook in dat jongvee en vaarzen, die nog niet gekalfd hebben, van belang worden voor het rendement van het bedrijf. Met dat in het achterhoofd is het niet vreemd dat de spreiding tussen de aantallen jongvee van 2000 tot en met 2016 bijna halveerde. De gemiddelde kudde op melkveebedrijven wordt daardoor steeds ouder.

In 2017 komt deze ontwikkeling in eerste instantie in een stroomversnelling terecht door de eerste 2 versies van de Regeling fosfaatreductie 2017. Op 28 april wordt daar middels een Jongveegetal weer gedeeltelijk een stokje voor gestoken. Jongvee wegdoen mag wel, maar alleen in combinatie met melkkoeien om de verhouding op orde te houden. Voor nu houdt dit in dat de verhouding van 28 april leidend is voor de rest van het jaar. 

Dalende trend in export fokvaarzen
De tweede reden dat de gemiddelde kudde steeds ouder wordt, is terug te voeren op de export van drachtige vaarzen en fokvee. Die uitvoerwaarde zakte van 2014 tot en met 2016 terug van 85 naar 68 euro per 1.000 euro, zo becijfert het CBS. Dat is een logisch gevolg van het aantal dat daalde naar 42.000 stuks. Alleen in 2012 werden er minder dieren geëxporteerd. 

De belangrijkste afnemers van de vaarzen in 2015 waren: Hongarije met 21.990 stuks, Rusland met 7.254 stuks en het Verenigd Koninkrijk met 4.535 stuks. De trend richting Hongarije is stijgend en dat geldt ook voor Rusland. De grillige afnemers zijn: Duitsland, Jordanië, Marokko, Frankrijk en Algerije.

In 2017 verloopt de export bijzonder goed en wijzen geluiden erop dat, over de eerste helft van het jaar, het totaal van 2016 al behaald gaat worden. 

Krimp van toekomstige melkplas
Ook dit wijst op een veroudering van de kudde en staat tegelijkertijd garant voor een krimp van de toekomstige melkproductie. Door het jongveegetal is de export van vaarzen een stuk lastiger geworden. Voor elke vaars moet namelijk ook een koe weg. Daarbij wordt een vaars binnen afzienbare tijd doorgeschoven naar de categorie koe. Export houdt dan een mogelijkheid minder over om de melkproductie in de benen te houden.  

Tegenover de 2 signalen, die wijzen op een oudere kudde, staat een trend die een verjonging inluidt. Het gaat om de vele slachtingen en de hoge export van slachtrunderen. Van 2012 op 2016 groeide de uitvoerwaarde van 140 naar 195 euro per 1.000 euro. Het aantal dieren daalde naar 228.000 stuks. Wat aangeeft dat meer dieren tegen een hogere prijs weggingen. 

Over 2017 zijn nog geen cijfers bekend, maar op basis van de geluiden uit het veld en met de wetenschap dat melkveehouders amper koeien wegdoen, ziet het er naar uit dat de uitvoer van slachtrunderen weer toegenomen is. Dit in combinatie met een stijgende prijs kan resulteren in een verdere omzetstijging in deze categorie.

Hoge aantallen naar de slacht
Niet alleen over de grens worden koeien geslacht, ook in Nederland gaan wekelijks hoge aantallen weg. Voor de maanden januari en februari zet het CBS de tussenstand op 101.800 koeien, 2.700 vaarzen en 10.200 stieren. Wat een tussenstand oplevert van 114.800 dieren.

Alleen in 2001 en 2002 waren dat er met respectievelijk 130.200 en 118.100 dieren meer. Tot en met week 17 is het aantal alleen maar verder opgelopen tot 275.931 dieren. Dat betekent dat er in totaal bijna 16 procent meer dieren zijn geslacht dan in 2002. In 2001 zakte het aantal over april drastisch weg. 

Als gevolg van het jongveegetal bestaat er een grote kans dat dit aantal alleen maar verder uit de maat gaat lopen. Zonder jongveegetal dalen doorgaans de slachtaantallen tot de selectieronde net voor de winter.

Logisch gevolg ingezet beleid
Aan beide kanten van de kudde verdwijnen er, door de geschetste ontwikkelingen, forse aantallen dieren. Na 2 maanden GVE-regeling is het jongveepercentage min of meer vastgezet, maar hebben melkveehouders in de melkkoeien nog de vrije hand. Daarmee wordt de veroudering van de kuddes op de bedrijven tot staan gebracht en treedt er juist weer verjonging op. Geen goed nieuws in het streven naar een meer duurzame veehouderij, maar een logisch gevolg van het ingezette beleid.                  

Herma van den Pol

Herma van den Pol werkt sinds 2011 bij Boerenbusiness en heeft zich door de jaren heen ontwikkeld tot marktexpert Melk & Voer. Daarnaast is zij wekelijks te zien in de marktflits over de zuivelmarkt.

h.vandenpol@boerenbusiness.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.