Is agroforestry hét plan voor toekomst?

Bij het zogenoemde teeltsysteem 'agroforestry' worden bomen en andere houtige gewassen (meerjarige gewassen) gecombineerd met akkerbouw of groenteteelt (eenjarige gewassen) of verdeeld op één perceel. Hierbij moet je denken aan dezelfde opzet als bij de strokenteelt. Een voorbeeld is de combinatie van fruitbomen, notenbomen of wilgen met graan, kool of aardappelen. Op een perceel bij Lelystad staan bijvoorbeeld al rijen met walnootbomen en hazelaars met daartussen brede stroken aardappelplanten. 

Ook is de combinatie van bomen met vee een oplossing, zoals al wordt toegepast op verschillende agrarische bedrijven in Noord-Brabant (vooral in de pluimveehouderij). De bomen creëren beschutting voor het vee. Ook andere provincies denken inmiddels na over het toepassen van agroforestry. "Boerenbedrijven moeten economisch én ecologisch duurzaam zijn. Dat vraagt om nieuwe verdienmodellen. Agroforestry is één van de mogelijkheden", zo meldde Peter Drenth, gedeputeerde in de provincie Gelderland, erover.

Weerbaarheid van landbouwsysteem verbeteren
Het doel van het combineren van meerjarige en eenjarige gewassen is om de weerbaarheid van het gehele landbouwsysteem te verhogen. Agroforestry wordt dan ook steeds vaker als duurzame en innovatieve vorm van landbouw omschreven. En dat past natuurlijk precies in het straatje van minister Schouten. Zo moeten ecologische hulpbronnen als water, licht en nutriënten met dit teeltsysteem beter benut worden, waardoor ze de voedselproductie per hectare kunnen vergroten. Daarnaast moet het project de biodiversiteit in Nederland naar een hoger niveau tillen.

Het laatstgenoemde wordt inmiddels al onderzocht via een proefveldonderzoek op de akker van Wageningen University & Research nabij Lelystad. "Deze bomen trekken meer insecten naar de akkers en kunnen daarnaast diepgelegen nutriënten en water uit de bodem halen", zo vertelde Wijnand Sukkel, een van de onderzoekers van het project Agroforestry (een samenwerking tussen WUR, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en diverse akkerbouwers) eind augustus. Het vermogen om water door te laten en vast te houden, zorgt er daarnaast voor dat de voedselproductie per hectare verhoogd kan worden.

Een ander vaak genoemd voorbeeld is de economische weerbaarheid van het bedrijf door middel van risicospreiding. Dit is een van de redenen waarom de provincie Gelderland het project ondersteunt met het 'Agroforestry Netwerk Gelderland'. Dit netwerkt brengt boeren samen die hiermee aan de slag willen en ondersteunt ze met uitwisselingen, trainingen, workshops en excursies. "Veel bomen en struiken zijn de afgelopen jaren van landbouwgrond verdwenen door specialisatie en schaalvergroting. Dit terwijl ze kunnen zorgen voor een rijke oogst aan noten, kastanjes en andere vruchten. Het is dus een interessante inkomstenbron", zo schrijft de provincie.

Onderzoek vergt veel tijd
Dit klinkt allemaal fantastisch én dat is het ook, mits het direct toegepast kan worden. Dat is niet het geval. Hoewel teelcombinaties (ook wel mengteelten) op economisch en ecologisch gebied in theorie beter presteren dan monoculturen, is er nog niet voldoende kennis en ervaring op het gebied van agroforestry om dat ook voor dit teeltsysteem te stellen. Afgelopen winter zijn bij Natuurboerderij Wittenhorst bijvoorbeeld ook honderden bomen geplant op landbouwgrond waar ook de koeien grazen. Het probleem is echter dat het (te) lang duurt voordat de bomen volgroeid zijn en er gegevens verzameld kunnen worden over de opbrengsten. Daarnaast moet bijvoorbeeld ook nog onderzocht worden welke rassen geschikt zijn om tussen eenjarige gewassen te planten.

Kortom: agroforestry is zeker een mooi streven voor de toekomst en de 'nieuwe' landbouwsector zoals minister Schouten die graag ziet. Toepassing op korte termijn lijkt echter onmogelijk. Immers, het duurt nog jaren voordat er conclusies getrokken kunnen worden en er dus definitief beweerd kan worden dat agroforestry het ideale teeltsysteem is voor de toekomst.