Gaat België grondmarkt reguleren?

De Belgische federatie Fedagrim riep de Belgische overheid vorige week op om actiever in te grijpen op de grondmarkt, zo bericht Vilt. Fedagrim wil een grondbank, waarbij de grondprijs verder gereguleerd zal gaan worden.

Veel minder landbouwgrond
De reden voor regulatie is duidelijk, zo stelt Fedagrim. Van alle grond in Europa is sinds 1990 zo'n 12% onttrokken aan de landbouw, wat gelijk is aan 22 miljoen hectare of een gebied ter grootte van Roemenië. Ook in Nederland is dit proces gaande. Sinds 1980 kromp het landbouwareaal met 251.947 hectare, zo blijkt uit cijfers van het CBS.

In Europa is veel grond in eigendom van relatief weinig eigenaren. Circa 3% van de Europese bedrijven bewerkt zo'n 50% van de Europese landbouwgrond. De meerderheid van die bedrijven (80%) beschikt over slechts 14,5% van de grond. Dat zorgt voor druk op de prijzen. In België is de gemiddelde grondprijs dan ook al gestegen naar €45.000 per hectare en in Nederland ligt deze zelfs op €60.000 per hectare.

Systeem van Frankrijk klinkt aantrekkelijk
De stijgende prijzen zijn voor Fedagrim de reden om op zoek te gaan naar alternatieven. Het beste alternatief wordt gevonden in Frankrijk, waar de markt sinds de jaren '60 gereguleerd wordt door SAFER. Vanuit regionale verenigingen doet de organisatie aan landgebruiksplanning, met als doel de promotie van de landbouwsector.

Het systeem van Frankrijk heeft volgens de Belgische federatie diverse voordelen:

1. De verenigingen zorgen ervoor dat de grondprijs relatief laag blijft. Er wordt ongeveer €6.000 per hectare betaald; in Noord-Frankrijk ligt dat op €10.000. Dit komt doordat de instantie kan ingrijpen als er grond verkocht wordt voor niet-landbouwdoeleinden. Het aanbod kan daardoor gelijk worden gehouden. Daarnaast zorgt dit er ook voor dat er minder potentiële kopers zijn, omdat 'echte boeren' de voorkeur krijgen. SAFER heeft ook inzicht in de transacties en kan optreden als bemiddelaar.
2. Jonge boeren kunnen in Frankrijk relatief gemakkelijk aan grond komen. In 2014 werd 34% van de grond ter beschikking gesteld aan nieuwe boeren. Ook is schaalvergroting en het aantal megabedrijven in het land nog beperkt. 
3. Het systeem in Frankrijk zorgt er onder meer voor dat de grond voor landbouwdoeleinden in de landbouwsector blijft.

Beste project moet leidend zijn
Fedagrim wil ook in België een grondbank oprichten, die overeenkomt met het Franse model. Deze bank moet inzicht krijgen in alle transacties, via de notaris en de verkopende partij. Ook moet de bank grond kunnen kopen en verkopen. Bij de verkoop moet niet de hoogste prijs leidend zijn, maar moet (net zoals bij SAFER) het beste project leidend zijn.

Het 'beste project' wordt vastgesteld aan de hand van diverse criteria: de financiële leefbaarheid van een bedrijf en het tegengaan van speculatie op de vastgoedmarkt. De grond zou ook enkel voor 'echte boeren' beschikbaar moeten zijn.

Nadelen
Een dergelijk systeem heeft echter uiteraard nadelen, zoals een complexe administratie. Daar lopen ook Nederlandse makelaars tegenaan. Ook zou SAFER in niet altijd geheel onafhankelijk optreden. Wel zou de introductie van zo'n systeem in België op den duur voor een daling in de grondprijs kunnen zorgen. Dat is voor velen positief, maar een stuk minder positief voor degenen die geïnvesteerd hebben in grond op het huidige prijsniveau.