Waarom Deense boeren crisis nog niet te boven zijn

Boerenbedrijven in Denemarken groeien snel, maar zijn veelal zwaar gefinancierd. Het gros van deze leningen is afgesloten tegen variabele percentages. Dit betekent dat de rentelasten snel kunnen stijgen. Daarbij komt de droogte van afgelopen zomer en de dalende grondprijzen. Kortom: de Deense boeren zijn de crisis nog niet te boven.

De landbouw- en veehouderijsector in Denemarken wordt, net als in veel andere landen, gekenmerkt door schaalvergroting. Het gemiddelde areaal voor de akkerbouwsector steeg van 2005 tot 2017 van 52 naar 76 hectare. Het aantal varkens per bedrijf steeg van 1.500 tot krap 4.000 stuks, terwijl het gemiddelde aantal melkkoeien van 85 naar bijna 200 per bedrijf steeg. 

Door de schaalvergroting worden de Deense boerenbedrijven financieel weerbaarder, zo is de conclusie van het Nationale statistiekbureau van Denemarken. Tegelijkertijd is de conclusie dat de landbouwsector nog niet is hersteld van de gevolgen van de internationale economische recessie in 2008 en 2009, welke de sector destijds zwaar trof.

Hoge schuldenlast
In het afgelopen decennium is de schuldenlast nauwelijks afgebouwd. In 2017 kwam de totale schuld op de boerenbalans uit op €46,7 miljard, waar dat in 2010 nog €47,6 miljard was. Deze cijfers tonen aan dat de Deense boeren, ondanks de lage inflatie en aantrekkelijke rentestanden, weinig hebben afgelost op het vreemd vermogen. Het gemiddelde schuldbedrag bedroeg in 2017 zo'n €3,35 miljoen per boerderij.

Ter vergelijking: in Nederland ligt het gemiddelde schuldbedrag fiks lager. Uit cijfers van Agrimatie blijkt dat de gemiddelde creditwaarde in 2016 zo'n €0,9 miljoen per bedrijf bedroeg. De solvabiliteit (verhouding eigen versus vreemd vermogen) ligt in Denemarken veel lager.

In het jaar 2016 noteerde dit financiële kengetal gemiddeld 33,5% voor de akkerbouwbedrijven, 18,1% voor de melkveebedrijven en 26,3% voor de varkensbedrijven. In Nederland bedragen de percentages respectievelijk 81%, 66% en 54%.

Veelal variabele rente
De statistici in Denemarken maken zich zorgen over de manier waarop de schulden worden terugbetaald. Dit omdat het aandeel van variabele rentecontracten (85% van het totaal) opmerkelijk hoog is. De laatste jaren pakte dit goed uit, omdat de rente in de eurozone al tijden extreem laag is.

Dit bracht dalende rentelasten met zich mee (van €1,5 miljard in 2010 tot €1 miljard in 2017). Echter, wanneer de rente weer aantrekt, wordt de aflossingsdruk voor de Deense boeren hoger. Ook worden de signalen die wijzen op een naderende renteverhoging in de eurozone steeds duidelijker.

Gevolgen van de droogte
Daarbij komt de droogte van afgelopen zomer om de hoek kijken. Dit heeft, met name ook in Denemarken, veel schade veroorzaakt. De schade wordt momenteel geschat op 4,5 biljoen Deense kronen (€604 miljoen). Volgens verschillende ramingen van het Deense agrarisch onderzoekscentrum Seges zijn er hierdoor nog eens 300 bedrijven in het rood komen te staan. Daarmee stijgt het aantal bedrijven dat in zwaar weer verkeert tot 1.800 (van de 9.500) bedrijven.

In de eerste 8 maanden van dit jaar hebben ongeveer 100 Deense boeren faillissement aangevraagd; met name de varkenshouderij zit in moeilijk vaarwater. De varkensprijzen bereikten dit jaar het laagste niveau sinds 2007. Ook is de prijs van veevoer fors gestegen, mede als gevolg van de aanhoudende droogte.

De zeepbel van Deense grond
Daarnaast is Deense landbouwgrond niet bepaald een betrouwbaar en stabiel onderpand. In de jaren '90 zijn veel (Nederlandse) boeren naar Denemarken geëmigreerd, mede omdat de grondprijzen daar veel lager waren. In combinatie met de goede verdiensten in de varkenshouderij, als gevolg van de varkenspest in Nederland, trokken de grondprijzen tot 2005 flink aan.

De aangescherpte milieuregels (zoals rondom de grondgebondenheid), in combinatie met de goede opbrengsten, dreven de grondprijzen verder op. De grondaankopen en schaalvergrotingen werden makkelijk gefinancierd, met beperkte rentes en aflossingsdruk. Toen in 2008 de financiële crisis opspeelde, bleef de grondprijs aanvankelijk stijgen. Uiteindelijk kreeg de crisis wel invloed op de financiële opbrengsten en kwamen veel bedrijven liquiditeit tekort.

Dit laatste had te maken met de sterk gestegen financieringslasten. Dit heeft ervoor gezorgd dat veel agrarische bedrijven failliet  zijn gegaan. Het gevolg daarvan was dat de grondprijs in 4 jaar tijd flink gedaald is: van €35.000 naar €15.000 per hectare.

Veel bedrijven te koop
De gemiddelde grondprijs in Denemarken bedraagt halverwege 2018 zo'n €19.000 per hectare, waarbij een dalende trend te zien is. Wie googelt op 'emigreren naar Denemarken', krijgt veel aanbod te zien. Op de website van boerenemigratie worden al 70 bedrijven aangeboden; van melkvee- tot akkerbouwbedrijven en variërend van 40 tot ruim 280 hectare. Het ruime aanbod is een oorzaak van het feit dat de grondprijzen op het moment dalende zijn.

De uitgangssituatie om te boeren in Denemarken is echter niet geheel florissant. Bij stijgende rentepercentages en dalende grondprijzen komen de Deense bedrijven immers al snel onder water te staan. De conclusie dat de Deense landbouwsector nog niet (10 jaar na dato) is hersteld van de gevolgen van de economische recessie is waarschijnlijk de juiste, en tegelijkertijd ook een schrijnende.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.