Landbouw lijdt onder politiek
Grondmarkt in Oekraïne zit muurvast
Grondeigendom is een heet hangijzer voor de Oekraïense politiek. De versnippering van de landbouwgrond zorgt ervoor dat de sector kansen mist om te groeien. De progressieve landbouwbedrijven investeren niet in hun belangrijkste productiemiddel en missen een langetermijnvisie. Daarvoor is het politiek klimaat te onzeker.
Ondanks dat Oekraïne een enorme agrarische exporteur is, leunt het land op oude en complexe wetten die het eigendomsrecht van grond omvatten. Het onderwerp is al ruim 100 jaar omstreden; sinds 6 miljoen Oekraïners door hongersnood om het leven kwamen na de geforceerde collectivisering van Stalin. De overheid durft zijn vingers er niet aan te branden. Bloomberg maakte een reportage over de problemen die dat nu met zich meebrengt.
40
procent
Opbrengstpotentie
Tussen januari en september 2017 was de agrarische export van het land goed voor $13 miljard. Daarmee neemt het 40% van de totale export voor zijn rekening. Oekraïne is 1 van de grootste producenten van zonnebloemolie, gerst, tarwe en korrelmaïs ter wereld. De bekende zwarte aarde is zeer vruchtbaar. Het is dan ook bijzonder dat de gewasopbrengsten tot de laagste in Europa behoren.
Het grootste probleem van de sector is de grondmarkt, die geheel op slot zit. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie kregen alle Oekraïense inwoners, die grond waren verloren door collectivisering, een perceel aangeboden. Gemiddelde grootte: 1,6 hectare. In totaal werd zo 166.000 vierkante kilometer verdeeld. Sinds 2001 verbiedt de overheid dat deze grond wordt verkocht en aangekocht. Het verbod is reeds 9 keer verlengd. Op 7 december jongstleden heeft de overheid het wederom voortgezet tot 1 januari 2019. Er gaan zelfs al geluiden om dit tot 2024 te verlengen.
De ruim 4 miljoen grondeigenaren zijn inmiddels veelal gepensioneerd. Ze ontvangen gemiddeld $190, omgerekend €158, per perceel van 1,6 hectare aan pacht. Ook kunnen ze ervoor kiezen om het equivalent van de pacht in graan of andere producten uit te laten betalen. De pachtperiodes bedragen 3 tot 5 jaar. Een groot en vruchtbaar perceel akkerbouwgrond is zo eigendom van wel 270 verschillende personen.
Enorme uitdaging
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft de overheid meerdere malen onder druk gezet om het verbod op te heffen, maar zonder succes. Ook grote agrarische bedrijven willen graag de mogelijkheid hebben om grond te kunnen kopen. "Het verbod is een enorme uitdaging voor ons bedrijf", zegt Simon Cherniavsky. Hij is directeur van Mriya Agro Holding. Het is 1 van de grootste akkerbouwbedrijven in het land en bewerkt jaarlijks zo’n 180.000 hectare. Naast granen verbouwt het bedrijf ook 100.000 ton aardappelen. "We werken louter met kortdurende pachtcontracten, terwijl de agrarische sector kijkt naar inkomsten op de lange termijn."
De reden voor de stringente wetgeving is de vrees voor kopers uit de Europese Unie (EU) of Verenigde Staten (VS). Volgens Oleh Lyashko, voorzitter van de Radicalen Partij, wordt de grond anders voor een habbekrats opgekocht. "Deze grond is bedoeld om kinderen en kleinkinderen eten te geven, in plaats van grondbaronnen en enorme instellingen te verrijken", zegt hij.
Ondanks de mening van conservatieve politici gaan meer geluiden op om de grondmarkt los te laten. De economie lijdt er merkbaar onder, in vergelijking tot andere voormalige sovjetlanden (zoals Polen en Roemenië). De groei van het bruto binnenlands product is mager en stond in 2014 en 2016 zelfs in de min, mede door het conflict in Oost-Oekraïne. De agrarische sector is de grootste leverancier van exportproducten.
Fors lagere opbrengst
Volgens een rapport van de Wereldbank zijn de productiviteit en hectareopbrengsten in het land slechts een fractie van het Europees gemiddelde. De oorzaak ligt volgens hen bijna volledig bij het beleid. Agrarische bedrijven zijn van mening dat ze de bodemgezondheid op peil kunnen brengen wanneer ze de grond in eigendom krijgen.
Daarbij komt dat het managen van vele honderden pachtcontracten veel tijd en geld kost. Er worden speciale bureaus ingehuurd om alles in goede banen te leiden. Werken enkele verpachters niet mee, dan ontstaan er 'gaten' in grote percelen. Extreem lastig wanneer je efficiënt een perceel van 100 hectare probeert te beboeren met enorme machines.
De grote boeren argumenteren dat een vrije grondmarkt niet tot gebrek en armoede leidt. Zij zijn van mening dat grondeigenaren een goede prijs kunnen krijgen wanneer de markt wordt opengebroken.
Niels van der Boom
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
