Graan nog in ongewisse, maar topper wordt het niet

De meeste graancollecteurs verwachten deze week de eerste wintergerst. "De percelen zijn dit seizoen heel heterogeen", zegt Jurriaan Visser van CZAV. "We verwachten deze week de eerste gerst, maar er zijn ook percelen die er nog lang niet aan toe zijn." Bij Agrifirm Plant is de gerstoogst inmiddels voorzichtig begonnen. Zo is in Flevoland de eerste biologische gerst gedorst. In Limburg verwacht toeleverancier Agrea eveneens de eerste wintergerst.

Nog geen indicator
Volgens Fokko Buseman, van het gelijknamige bedrijf in het Groningse Scheemda, duurt het in Noord-Nederland nog wel tot half juli voor de wintergerst zich aandient. "De gerstopbrengst is vaak een goede indicator voor wat we van de tarwe mogen verwachten. Tot die tijd is het lastig zeggen hoe de tarwe presteert."

In het Mars-bulletin over juni raamt het JRC de Nederlandse tarweopbrengst op gemiddeld 8,3 ton per hectare. Dat is 6% minder dan een maand eerder en 1% lager dan vorig jaar. Toen was het 8,63 ton. Toch heeft ons land daarmee na België de hoogste gemiddelde opbrengst in de EU. Voor gerst rekent het JRC met een gemiddelde van 6,91 ton per hectare. Dat is 4% minder dan in mei werd verwacht, maar 5% meer dan in 2023. Zomergerst komt op -6% en wintergerst op -2%.

"Ik kan me nog niet baseren op cijfers, maar mijn gevoel zegt dat de tarweopbrengsten tegen gaan vallen", zegt Carl Pijls van Agrea eerlijk. Het bedrijf is in Limburg en Oost-Brabant actief. "De junimaand was nat en somber en dat is niet positief voor de opbrengst en kwaliteit. Ook komen we fusarium tegen, wat resulteert in een lager hectolitergewicht. Akkerbouwers op lössgrond zijn gewend om 10 tot 12 ton wintertarwe te oogsten. Dit jaar is dat misschien maar 8."

Impact neerslag
In het zuidwesten beaamt Visser deze stelling. "We hebben weinig zon en veel regen gehad. Dat is niet positief voor de opbrengst. Ook was het gedurende de bloeiperiode donker en nat. Droogte is voor wintergraan op klei nooit zo'n probleem, maar overmatige neerslag wel. Welke impact dat heeft gehad is afwachten. Ongetwijfeld is er stikstof uitgespoeld en ook dat heeft invloed. Momenteel zitten we in een drogere periode en is het weer afwachten of de planten een sterk genoeg wortelgestel hebben. Ieder jaar is weer bijzonder, maar dit seizoen is wel heel extreem. Het is een beetje een containerbegrip geworden, maar de cijfers tonen wel aan dat het klopt."

Dat er minder wintertarwe geoogst gaat worden in Nederland is voor Aart den Bakker, manager granen bij Agrifirm Plant, wel duidelijk. "Simpelweg omdat het areaal is afgenomen na de natte herfst. Dit is deels opgevangen door zomertarwe en zomergerst. Dankzij de Europese derogatiebeschikking is het gelukt om over voldoende zaaizaad te beschikken. In totaal komt het graanareaal naar verwachting iets lager uit. Het is niet bij iedereen gelukt om zomergraan te zaaien."

Gerst op tijd, tarwe laat
Wintergerst, die gemiddeld iets vroeger wordt gezaaid, is meestal wel in de grond gekomen voor het echt ging regenen. Opvallend is dat Agrifirm in zijn werkgebieden het areaal heeft zien groeien, terwijl dat in het zuidwesten zeker niet het geval is. Elders in ons land is de teelt stabiel gebleven. Het zaaien van de wintertarwe zorgde voor heel wat hoofdbrekens. Sommige akkerbouwers konden pas in januari aan de slag. Ondanks een gemis aan kou hebben deze percelen zich goed ontwikkeld. Soms beter dan eerder gezaaide percelen. Dat geldt ook voor vroege zomertarwe.

In sommige gevallen is helemaal geen graan gezaaid, omdat het aanhoudend nat bleef. Daar hebben telers voor maïs gekozen of bonen, in het zuidwesten van het land. "Ook is soms een groenbemester of gras gezaaid", weet Visser. "De bruine bonen en andere soorten zitten inmiddels allemaal in de grond." In het noordoosten van Nederland viel dit voorjaar minder regen dan in het zuiden. "De graantelers in het Oldambt hebben hun tarwe meestal allemaal kunnen zaaien", weet Buseman, "maar wie ook nog aardappelen te rooien had, kwam daar meestal niet aan toe."

Meer graan, minder tarwe
De groeiomstandigheden zijn overal in West-Europa vergelijkbaar en dat heeft impact op de opbrengst. Handelsorganisatie Coceral gaat in haar juni-schatting uit van 296 miljoen ton granen in de EU voor dit jaar. Dat is een half miljoen ton meer dan in mei werd verwacht en 1,09% meer dan vorig jaar werd geoogst. In Duitsland en Frankrijk wordt duidelijk minder tarwe en gerst verwacht. Opvallend is dat de Spaanse tarweoogst meer dan verdubbelt dit jaar. De totale tarweoogst raamt Coceral op 134,5 miljoen ton. Dat is 1,4 miljoen ton minder dan in 2023 werd gedorst.