Achtergrond Granen
Oekraïense exportmotor piept en kraakt
Ruim een jaar na het begin van de oorlog in Oekraïne verloopt de export van granen en andere agrarische producten nog altijd moeizaam. Wachttijden aan de Poolse grens lopen op tot wel zeventien dagen. Oekraïne beschuldigt het buurland van het moedwillig opwerpen van vertragingen aan de grens. Ondertussen blokkeert het Oekraïense staatsspoorbedrijf Ukrzaliznytsia zelf de spoorlijnen. Boeren in het land maken zich vooral zorgen over het nieuwe seizoen, dat op het punt van beginnen staat.
Ukrainian Agri Council (UAC) – een NGO die zo'n 1.200 boeren in het land vertegenwoordigt – luidt de noodklok om de export van agrarische producten vlot te trekken. Volgens hun informatie vertraagt de Poolse douane sinds half februari het grensverkeer bij Yagodin, tussen Lublin en Kiev. Extra fytosanitaire grenscontroles resulteren erin dat de wachtrij inmiddels is opgelopen tot 1.300 vrachtwagens. In december werd nog voor ruim 6.000 ton aan agrarische producten per dag via het grensknooppunt vervoerd, inmiddels is dat gehalveerd.
Strenge controles
De UAC heeft documenten in handen van de Poolse inspectiedienst die grensposten oproepen om strenger te controleren op voergranen die worden vervoerd per as en spoor. Kort na het ontstaan van het conflict in Oekraïne versoepelde de Poolse autoriteiten de grenscontroles, maar eind vorig jaar zijn de versoepelingen weer ingetrokken.
Tegelijkertijd wordt de uitvoer van agrarische goederen ook vanaf de Oekraïense kant belemmerd, zo meldt het Oekraïense Railinsider. Het staatsspoorwegbedrijf Ukrzaliznytsia heeft een belangrijke grensovergang bij Izov gesloten voor onder andere granen en oliezaden. Op 28 februari stonden maar liefst 17.000 wagons te wachten op toegang tot Polen. Bij de drukste grensovergang is de wachttijd opgelopen tot zeventien dagen.
34% minder tarwe
De Oekraïense overheid maakte 2 maart bekend de tarwe-export in seizoen 2023/24 niet te beteugelen. Door een mogelijk tekort aan baktarwe was daar eerder sprake van. Dat meldt persbureau Reuters. Volgens het landbouwministerie hebben akkerbouwers meer wintertarwe ingezaaid – vooral in het zuiden van het land – waardoor een tekort niet aannemelijk is. Het areaal wordt op 4,1 miljoen hectare geraamd, ten opzichte van 3,75 miljoen hectare vorig najaar. Klopt dit cijfer, dan is dat nog altijd 34% minder dan voor de oorlog werd ingezaaid.
Wat een kleiner areaal betekent voor het oogstvolume is sterk afhankelijk van het groeiseizoen. Het ministerie gaat uit van 16 tot 18 miljoen ton tarwe. Vorig jaar was dat 20,2 miljoen ton. Daarvan is inmiddels 11,3 miljoen ton uitgevoerd, tegenover 18,1 miljoen ton voor de oorlog.
Ondertussen zijn het westen en Rusland aan het moddergooien over het verlengen van de graandeal. Die werd eind november met 120 dagen verlengd en loopt op 18 maart af. Rusland gebruikt deze deadline als pressiemiddel in het internationaal politiek steekspel.
Amerikanen gaan graansilo's bouwen
De VS beloofde deze week hulp om de Oekraïense exportmotor te ontlasten door $44 miljoen vrij te maken in het USAID-programma. Daarvoor gaat de overheidsorganisatie samenwerken met graanexporteurs Grain Alliance, Kernel en Nibulon. Zij zijn al in Oekraïne aanwezig en moeten gezamenlijk de exportcapaciteit met 3 miljoen ton vergroten. Het vrijgemaakte geld wordt geïnvesteerd in drie locaties – twee in Oekraïne en één in Slowaijke – om daar graanterminals voor de opslag en export te bouwen. Vorig jaar al maakte president Biden bekend graansilo's te gaan bouwen om zo de markt te ontlasten.
Vorig jaar tuigde de Oekraïense overheid met Amerikaanse hulp een financieringsprogramma op zodat boeren kunstmest, zaaizaad en brandstof konden aanschaffen tegen aantrekkelijke tarieven. Op de seizoensleningen moest 5%, 7% of 9% rente worden betaald. De Amerikaanse minister van financiën Janet Yellen ontmoette afgelopen week president Zelenski om een kapitaalinjectie van $1,25 miljard te bekrachtigen voor de Oekraïense economie.
Investering voor nieuw seizoen benodigd
Dat geld moet ook in de landbouwsector worden gepompt, maar concreet zijn daar nog geen aanwijzingen voor. Boeren maken zich dan ook grote zorgen, omdat een nieuw groeiseizoen weldra begint en zij opnieuw over leningen moeten kunnen beschikken. Komt president Zelenski niet met een nieuwe deal op de proppen, dan zijn zij verplicht de seizoensleningen van afgelopen jaar terug te betalen. Volgens UAC is dat onmogelijk, gezien de vereiste investeringen voor dit jaar. Het programma omvatte vorig jaar €97 miljoen. Voor dit seizoen is volgens de UAC ruim €1 miljard vereist.