Koolzaad tikt 1000 euro per ton aan op Matif

Prijsniveaus van €500 per ton worden als zeer uitzonderlijk gezien bij koolzaad. In 2008, 2011 en 2012 gebeurde dat. Vervolgens raakte de wereldmarkt gewend aan termijnmarktprijzen die tussen de €300 en €400 per ton bewegen. Inmiddels is geen prijsgrens meer te gek. Woensdag 23 maart werd een niveau van €1000 bereikt bij opening van de Matif in Parijs. Vervolgens steeg de koers verder tot een top van €1021,75.

Lege schappen met plantaardige olie
Wie in de supermarkt op zoek gaat naar zonnebloem- of het alternatief: koolzaadolie, ziet waarschijnlijk een leeg schap. Nu Oekraïne van het wereldhandelstoneel is verdwenen op het vlak van zonnebloemen en zonnebloemolie moeten bedrijven noodgedwongen op zoek naar alternatieven. Bijvoorbeeld voor het frituren van frites. Koolzaadolie is een enigszins vergelijkbaar project, maar de voorraad daarvan is uiterst krap.

De markt zit sinds 2020 in een opwaartse beweging. Een krappe oogst in Europa, door een uitgedund areaal, en een desastreus slechte oogst in Canada hebben voor koolzaadtekorten gezorgd. EU-lidstaten hebben meer koolzaad ingezaaid afgelopen herfst, en die uitzaai is ook goed gelukt. Daar heeft de markt op korte termijn echter niets aan. De opbrengstprognoses voor oogst 2022 liggen 7,5% boven vorig jaar.

Oekraïense oogst pakt kleiner uit
Oekraïne produceert naast zonnebloemzaad ook veel koolzaad. Het is één van de grootste exporteurs wereldwijd. Het areaal winterkoolzaad steeg afgelopen herfst naar 1,41 miljoen hectare. Het hoogste niveau in dertien jaar tijd en 40% meer dan in 2021. De gunstige marktprijs heeft daarvoor gezorgd. Ondertussen wordt duidelijk dat deze gewassen lang niet allemaal op tijd bemest en gespoten kunnen worden. Het is in bepaalde streken levensgevaarlijk om je op het veld te bevinden. Agrarische bedrijven worden beschoten, machines rijden op mijnen of personeel durft en kan de straat niet op.

Wat dit voor gevolgen heeft voor de productie is onduidelijk. Dat de opbrengst lager uitvalt is zeker, maar de vraag is hoeveel. Ook heeft het weer nog een rol te spelen. Van de 6 miljoen ton die de EU vorig seizoen importeerde is 45% afkomstig uit Oekraïne. Europa moet nu koolzaad uit Australië en Canada halen, maar dan moet dit er wel zijn. Bovendien hangt daar een prijskaartje aan.

Krapte in huidige markt
De pijn zit vooralsnog vooral op de korte termijn. Het juli 2022-contract op de Matif, voor nieuwe oogst, sloot gisteren op €766 per ton, nadat het piekte op €811,75 per ton. Dat is nog steeds een enorm hoog prijsniveau, maar een duidelijk verschil met de prijs voor het april 2022-contract. Dat is het laatste contract voor de oude oogst.

Naast een tekort aan koolzaad wordt de marktprijs ook beïnvloedt door de hoge prijzen op de energiemarkt. Koolzaadolie kan immers ook gebruikt worden als biobrandstof, wat bij dergelijke prijsniveaus overigens niet zo interessant is. Ook andere oliën zijn flink in prijs gestegen.

Voor Nederlandse akkerbouwers is de hoge prijs interessant, maar het areaal is zeer bescheiden. Het schommelt jaarlijks zo tussen de 2.000 en 1.500 hectare. Zomerkoolzaad is een veel minder interessant gewas vanwege de lagere opbrengst en later oogstmoment. Met het wegvallen van de zaadcoating met neonicotinoïden en andere gewasbeschermingsmiddelen is het een risicovolle teelt geworden. Zelfs met deze prijzen staat niet iedere akkerbouwer te springen om dat risico te nemen.

Stijgende raapzaadschrootprijs
Veehouders zien de andere kant van de medaille. Met de torenhoge koolzaadprijzen zijn ook de raapzaadschrootprijzen fors gestegen. De LEI-index voor februari komt op €385,65 per ton. Dat is een stijging van 5% vergeleken met het begin van dit jaar. In de praktijk moeten al fors hogere prijzen worden betaald voor raapzaadschroot. De komende maanden nemen deze alleen maar verder toe.