Achtergrond Handel
Rol Oekraïne groeit op mondiale graanmarkt
Een Russische inval in Oekraïne zou allereerst een ramp zijn voor de mensen in het gebied en voor de economie van het land zelf. Voor de energievoorziening in Europa zou het weinig directe gevolgen hebben. Rusland is een grote energieleverancier, Oekraïne totaal niet. Wel zou een inval grote gevolgen hebben voor de mondiale voedselmarkt en voedingsprijzen.
Veel landen hebben een groeiende afhankelijkheid opgebouwd van Oekraïense producten. Het land heeft zich met name de laatste jaren steeds sterker doen gelden als grote graanexporteur. In 2021 was het volgens de Trade Data Monitor de vierde grootste graanexporteur, na de VS, Argentinië en India (en vóór Rusland of Canada).
De belangrijkste exportproducten waren maïs, met een exportwaarde van €5,2 miljard en tarwe en rogge, met een exportwaarde van €4,5 miljard. Interessant zijn niet alleen de simpele bedragen, maar ook de groeipercentages van deze bedragen ten opzichte van 2020. Vorig jaar werd 21% maar maïs geëxporteerd dan in 2020, terwijl de exportwaarde van tarwe en andere granen met zelfs 41% was gestegen. De export van alle granen samen bereikte vorig jaar een waarde van €10,85 miljard, wat bijna een derde meer was dan in 2020.
Een andere grote exportstroom is die van de oliehoudende zaden (volgens douanegegevens zijn dit de dierlijke en plantaardige vetten, maar in de praktijk gaat het vooral om zonnebloemolie en in mindere mate koolzaad). Hiervan exporteerde Oekraïne vorig jaar zo'n voor zo'n €6,3 miljard aan waarde. Dit was ook bijna een kwart meer dan in 2020. De Oekraïense akkerbouw was vorig jaar goed op dreef.
De belangrijkste importeur van Oekraïense granen, oliën, vetten en schroot van oliezaden was China, dat voor zo'n €3,6 miljard importeerde (€2,2 miljard granen, €850 miljoen vetten en €530 miljoen oliën en schroot). Na China kochten Egypte, Turkije, Indonesië en Spanje de grootste volumes granen. Voor geen enkele agrarische exportmarkt is Oekraïne voor meer dan 50% afhankelijk van één grote afnemer.
Naast landbouwproducten is Oekraïne een grote exporteur van ijzererts en staal. Verspreid over het hele land zijn er meer dan 50 lokaties waar ijzererts wordt gewonnen. Ook hiervoor is China de grootste afnemer.
Belang van open havens
Van groot belang voor de Oekraïense export is dat de havens aan de Zwarte Zee open blijven. Een deel daarvan wordt al deels gecontroleerd door Rusland. Sinds de bouw van een brug tussen het Russische vasteland en De Krim, liggen de havensteden aan de Zee van Azov onder feitelijke Russische controle en kan deze exportroute gemakkelijk worden afgesneden.