Plantaardige oliën blijven duur door het grote tekort

Het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA) heeft de opbrengstverwachting voor sojabonen onlangs met 9,5 miljoen ton verlaagd en twee weken geleden viel de productie van palmolie in Maleisië al veel lager uit dan verwacht. Overheidsinstanties in Canada rekenen daarnaast met de laagste koolzaadoogst in veertien jaar tijd. Ook in de Europese Unie neemt de productie van koolzaad af; dit is een langjarige trend, onder andere veroorzaakt door de vele beperkingen op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. De teelt van koolzaad is daardoor voor veel telers té risicovol geworden. Tegelijkertijd zijn er producenten van plantaardige oliën die zich genoodzaakt zien de productie terug te schroeven als gevolg van hoge energiekosten.

De beperkte voorraden hebben de prijzen afgelopen maanden naar recordhoogtes gestuwd. De Matif-notering voor koolzaad bereikte op vrijdag 7 januari een record van €828 per ton. Dat niveau bleek voor veel kopers echter toch té hoog. Vrijdag 21 januari sloot de koers lager, op €757 per ton. Dat is overigens nog steeds veel hoger dan voorgaande jaren. Koolzaad noteerde voor de coronapandemie vaak niet hoger dan €350 per ton. Sojaolie bereikte op dinsdag 8 juni al een recordprijs, van omgerekend €1.304 per ton. In de weken daarna schommelde de notering op de CboT in Chicago tussen de €1.039 per ton en €1.275 per ton. Vrijdag 21 januari werd afgesloten op €1.222 per ton. Dat was voor de coronapandemie gemiddeld €650 per ton.

Ook de notering voor palmolie op de Mdex verbreekt al weken record na record. Half november werd een notering bereikt van 5.449 Maleise ringgit per ton. Omgerekend naar euro's – bij de huidige wisselkoers – gaat het om een bedrag van €1.148 per ton. Vrijdag 21 januari sloot de koers van palmolie op omgerekend €1.138 per ton. Twee jaar geleden was dat 'slechts' €520 per ton. De twee grootste producenten, Maleisië en Indonesië, ervaren de gevolgen van de coronacrisis. Buitenlandse arbeidskrachten zijn hierdoor niet beschikbaar. Dit decimeert de productie. Ook de kleinere productgroepen, waaronder olijfolie en zonnebloemolie, zijn afgelopen maanden behoorlijk in prijs gestegen.

Vraag blijft groot
Voorlopig wordt ook nog geen ommekeer in de prijzen van plantaardige oliën verwacht. Dat heeft allereerst te maken met de hoge notering van Brent-olie. Die passeerde afgelopen week de grens van $87 per vat. De week werd zelfs afgesloten met een notering van $88,25 per vat. Een niveau dat zeker sinds 2014 niet meer gezien is. En door de oplopende spanningen tussen Rusland en Oekraïne wordt een stevige prijsdaling in olie voorlopig nog niet verwacht, melden insiders. De rally van de olieprijzen stimuleert tegelijkertijd de productie van biodiesel. Plantaardige oliën zijn daar een belangrijk ingrediënt voor.

Een tweede reden voor de hoge prijzen is het feit dat India, een grootverbruiker van plantaardige oliën, zeker nog de komende vijftien jaar afhankelijk is van plantaardige oliën uit het buitenland. Solvent Extractors' Association verwacht namelijk dat het verbruik in India de komende vier jaar met maar liefst 17% toeneemt. Dit vergroot de productiekloof: het land produceert in seizoen 2021/2022 naar verwachting 10 miljoen ton plantaardige oliën, terwijl de lokale consumptie uitkomt rond de 23 miljoen ton. Lokale boeren moeten gemotiveerd worden om bijvoorbeeld koolzaad- en zonnebloemrassen te telen, in plaats van rijst, tarwe of katoen. De huidige hoge prijzen daar niet voldoende om dit te bewerkstelligen. Daar is overheidsingrijpen voor nodig, meldt de organisatie.

Hoge productiekosten spelen ten derde ook een rol in de gestegen prijzen voor plantaardige oliën. Producenten schroeven, zoals beschreven, de productie terug. Het aanbod wordt daardoor nog kleiner. Andere partijen kiezen ervoor om prijsverhogingen door te voeren. Die prijsverhogingen komen uiteindelijk ook bij de consument terecht. In de markt voor olijfolie was dit recent al zichtbaar. Bij de Britse supermarktketen Sainsbury's steeg de prijs van olijfolie afgelopen november al met 30%. Ook zonnebloemolie stijgt hard. Verschillende landen kiezen er daarom voor om vastgestelde prijzen te hanteren.

Verlichting later in het jaar
Volgens marktanalisten bij Bloomberg zou de situatie op de markt voor plantaardige oliën later in het jaar wel iets kunnen verzachten. Frankrijk en Duitsland hebben meer koolzaad aangeplant, blijkt uit gegevens. Tegelijkertijd is de verwachting dat Canadese telers meer koolzaad gaan telen. Zeker wanneer de tarweprijzen dalen. De markt voor sojabonen is ook gunstig. Anderzijds is in de markt voor palmolie weinig ruimte voor uitbreiding. Indonesië wil zelf namelijk meer palmolie gebruiken voor de productie van biobrandstoffen. Dit ten koste van aanbod op de wereldmarkt. Maar als sojaolie en koolzaadolie goedkoper worden, dan zakt palmolie vanzelf mee in prijs. De drie oliën hangen immers stevig aan elkaar vast.