Dure tarwe, maar wie betaalt de rekening?

De fysieke markt voor tarwe stijgt onherroepelijk mee met het niveau van de termijnmarkt. Het zorgt ervoor dat kopers van tarwe en andere granen (fors) dieper in de buidel moeten tasten. Zeker ten opzichte van een jaar eerder. De gemiddelde tarwenotering op de Matif over tien jaar bedraagt €195,81. De laatste slotnotering staat 46% hoger. De financiële middelen om deze hogere bedragen op te hoesten moeten ergens vandaan komen. Dat wordt steeds lastiger nu de markt duidelijk afstevent op een uitzonderlijk jaar.

Nieuwe Arabische Lente
Wederom wordt snel de vergelijking gemaakt met de Arabische Lente die begon in december 2010. In veel Arabische landen gingen burgers de straat op vanwege grote onvrede. Deels had dit te maken met de fors gestegen voedselprijzen nadat de graanoogst in met name Rusland erg laag uitviel. Toch was onvrede over voedsel slechts in enkele landen een directe aanleiding, bijvoorbeeld in Tunesië, Jemen en Algerije. In Egypte – het land dat nu het zwaarst wordt getroffen – ging het vooral om de politiek.

Het nadeel van Egypte is tweeledig. Enerzijds leunt het land zwaar op de import van Russische tarwe. Juist deze markt exporteert fors minder. Ruim 30% zelfs ten opzichte van vorig jaar. Anderzijds kan het land zijn eigen bevolking bij lange na niet voeden met eigen graan. Minder dan de helft van de tarwebehoefte wordt met lokaal verbouwd product ingevuld. Door klimaatverandering zijn steeds minder landbouwgebieden geschikt om gewassen te verbouwen. Desondanks moedigt de overheid boeren wel aan om meer tarwe te verbouwen. Vooral in de vruchtbare Nijldelta is dat mogelijk. De vastgelegde overheidsprijs neemt voor komend seizoen met 20% toe, wat er volgens de Egyptische boerenorganisatie zeker toe leidt dat meer tarwe gezaaid gaat worden, zegt een woordvoerder. Het areaal tarwe bedraagt 1,47 miljoen hectare. Goed voor 8,9 miljoen ton tarwe.

Wie betaalt de rekening?
Inmiddels heeft Egypte al vier tenders vroegtijdig afgeblazen vanwege de gestegen prijzen. Afgelopen week kocht het land wel 180.000 ton Russische tarwe in een nieuwe koopronde. Daarvoor betaalde Egypte $5 meer dan een week eerder. De prijs van $326 free on board (FOB), omgerekend  €281,70, is zelfs $80 meer dan waar de overheid aan het begin van dit seizoen rekening mee hield. De subsidiepot – die Egyptenaren van brood moet voorzien – was al verhoogd tot $3,3 miljard. Bij het huidig prijsniveau is dat zeker niet genoeg. Er moet rekening worden gehouden met $1 miljard extra kosten.

Dit geld moet ergens vandaan komen. De Egyptische overheid denkt er daarom aan om minder broodsubsidie uit te keren, die 80% van de bevolking ontvangt. Nu nog kan met subsidie een brood voor 5 piaster worden gekocht, terwijl dat eigenlijk 65 piaster kost. Dat is omgerekend 3 eurocent. Verlaagt de overheid daadwerkelijk de subsidie, dan zou dit voor het eerst sinds 1977 zijn. Analisten verwachten instabiliteit en een volksopstand. In tegenstelling tot 2010 bevinden de olieprijzen zich nu op een torenhoog niveau, waardoor meer financiële middelen binnenstromen. Tegelijk mist het land belangrijke inkomsten uit het toerisme.

Inflatie
Een andere maatregel is het beter indekken van risico's: hedgen. De overheid wil graag langetermijnleveringscontracten afsluiten voor tarwe maar ook andere grondstoffen, zoals plantaardige olie. Het is de vraag of bedrijven hier wel in mee willen gaan gezien de volatiele markt op dit moment. Ondertussen stijgt de inflatie in het land naar het hoogste niveau in bijna twee jaar.

Egypte, maar ook andere Arabische landen en bijvoorbeeld China, blijven wel tarwe en andere graangrondstoffen kopen. Beter te duur dan niet te koop, is het devies. Dat sterkt beurshandelaren in het feit dat tarwe dit seizoen relatief duur geprijsd blijft. Dit is ook terug te zien in het forse aantal net long-posities op de termijnmarkt in zowel Parijs als Chicago. De termijnmarkten nemen momenteel weliswaar gas terug, op de lange termijn blijven de vooruitzichten onverminderd positief.

Kwaliteit gevraagd
Het is vooral bak- en maaltarwe met een hoog percentage eiwit die veelgevraagd is. China koopt daarnaast veel voertarwe voor zijn groeiende veestapel. De Europese Unie heeft een goede koper aan dit land, dat inmiddels een significant volume heeft afgenomen. De nieuwe Australische oogst komt voorzichtig op de markt. Aanhoudende regenval in het oosten van het land zorgt echter voor vertraging. Bij 100 millimeter of meer neerslag houden analisten rekening met een verminderde kwaliteit van de tarwe. Dat komt de markt nu bijzonder slecht uit.

Ook in Europa is merkbaar dat voor baktarwe al prijzen van €300 per ton of meer worden betaald. In de EU zijn de wintergranen onder relatief gunstige omstandigheden gezaaid. In de Zwarte Zee-regio blijft het relatief droog, al zijn de groeiomstandigheden wisselend per regio. Er zijn ook gebieden waar wel voldoende neerslag is gevallen. In de VS is het eveneens droog. Volgens voorlopige overheidscijfers breidt het areaal daar komend seizoen fors uit, met bijna 1 miljoen hectare. Vooral omdat tarwe minder kunstmest vraagt dan korrelmaïs. Dichter bij huis wijzigt het areaal naar verwachting niet noemenswaardig.