Koolzaad het nieuwe zwarte goud

Een maand geleden schreven we een analyse over de koolzaadmarkt en mogelijkheden voor het gewas volgend seizoen. De marktprijs stond toen op €574 per ton voor het novembercontract. Inmiddels is dit prijsniveau met 4,5% gestegen tot €600 per ton. Een historisch niveau kunnen we wel zeggen, wat in de laatste 20 jaar niet is voorgekomen. Maandagochtend 20 september opende de Matif overigens weer lager; op €596,75 per ton.

Prijs nieuwe oogst
Verwachtingen voor de markt van plantaardige oliën zijn goed. Zeker op de korte termijn, door het wereldwijde tekort. Reden voor Europese akkerbouwers om fors op koolzaad in te zetten in de hoop dat de prijzen aanhouden. Overigens is het prijsverschil met de nieuwe oogst (augustus 2022) wel relatief fors: €107/ton. Toch is een marktprijs boven de €490 nog prima te noemen wanneer we naar het historisch verloop kijken.

Het areaal in Frankrijk stijgt komend seizoen met 15% tot 20%, zo schrijft persbureau Reuters op basis van telersinformatie. Dit seizoen kwam het areaal uit op 977.000 hectare. Dat kan komend jaar groeien naar 1,12 tot 1,17 miljoen hectare. Dat is nog altijd onder het meerjarig gemiddelde. De moeilijke teeltomstandigheden voor koolzaad blijven het gewas parten spelen. Het risico is simpelweg (te) groot en akkerbouwers hebben alternatieven.

Ideaal startpunt
Regenval in augustus – die zo slecht uitpakte voor de graanoogst – bleek een ideale startpunt voor koolzaad. Voor het eerst in 4 jaar is er voldoende bodemvocht en is onder goede omstandigheden gezaaid. Afgelopen najaar ontwikkelde de gewassen zich nog slecht. Uiteindelijk pakte de Franse koolzaadoogst beter uit dan verwacht. Telersorganisatie FOP rekent met een volume van 3,35 miljoen ton. Dat is 2% meer dan vorig jaar.

In Duitsland zijn nog geen cijfers gepubliceerd over het areaal voor 2022. Dit jaar is het oogstvolume nauwelijks veranderd ten opzichte van 2020 met 3,52 miljoen ton, ondanks een stijging van het areaal met 4%. Vooral het koude weer in april en de natte zomer heeft het gewas geen goed gedaan. Tijdens het zaaien begin september was het op sommige plekken in Duitsland te nat, waardoor later is gezaaid dan gewenst. In extreme gevallen kon helemaal niet worden gezaaid. Toch is een verdere uitbreiding van het areaal aannemelijk.

Laag oliegehalte
De andere grote producent in de EU, Polen heeft dit seizoen naar schatting 3,2 miljoen ton geoogst. Wat vooral opvalt is het lage oliegehalte, beneden de 40%. Ook hier is het areaal in 2021 gestegen, tot 1 miljoen hectare. Het zaaien is in Polen deze zomer onder wisselende omstandigheden gebeurd. Te droog maar vooral te nat. Een goede beginontwikkeling is vereist. Komt er een strenge winter, dan kunnen de gewassen kapotvriezen wanneer ze niet voldoende zijn ontwikkeld.  

Het USDA meldde in zijn laatste Wasde-rapport dat de stock-to-use ratio (verhoudingen tussen voorraad en gebruik) slechts 5,2% bedraagt voor koolzaad. Dit steunt de markt voor de middellange termijn. Een (fors) groter areaal kan wel een drukkend effect hebben op de prijs. Naast de EU speelt Oekraïne hier een belangrijke rol in en voor volgend seizoen Canada. Dankzij de relatief hoge prijzen voor andere plantaardige oliën (sojaolie en zonnebloemolie) blijft koolzaad voor nu gesteund.

Gevolgen voor bijproducten
Voor Nederland is het schroot, het bijproduct dat overblijft na het persen van de zaden, een belangrijk voercomponent. In de maandprijzen van het LEI (gepubliceerd met 3 maanden vertraging) is vooralsnog een daling te zien. Naar verwachting stijgt de koers in de komende noteringen. De vraag naar eiwithoudende producten door veehouders is over de gehele linie groot te noemen. Van een dalende schrootprijs is dan ook geen sprake.