Is het verstandig dit jaar koolzaad te zaaien?

De teelt van koolzaad verloopt sinds het verdwijnen van de zaadcoating met neonicotinoïden problematisch. Het areaal van dit fel geel bloeiend gewas daalde in de EU fors als gevolg van deze verandering. Naast vraat door de koolzaadglanskever waren er herhaaldelijk problemen met wildvraat, droogte en natte weersomstandigheden. Het EU-areaal van 10,7 miljoen hectare ligt nog altijd meer dan 8% onder het 5-jarig gemiddelde. Zelfs met een geschatte opbrengst van 30,6 miljoen ton ligt de oogst dit jaar 3,5% onder het 5-jarig gemiddelde.

Canada lijdt zwaar
Canada is wereldwijd de grootste leverancier van koolzaad en dit seizoen ook de leverancier met de meeste problemen. Al sinds de start van het seizoen is het gort en gortdroog in de prairieprovincies. Alberta en Saskatchewan zijn samen goed voor 80% van alle koolzaad en zomertarwe in Canada. Juist deze provincies zijn zwaar getroffen. Slechts 18% van de koolzaad in Saskatchewan stond er goed voor. In Alberta was dat 33%. De oogst is momenteel gaande en loopt nog door tot in september. Volgens de laatste cijfers van Stat Canada kan de koolzaadoogst met 6 tot 8 miljoen ton afnemen ten opzichte van 2020, toen 20,5 miljoen ton werd geoogst.

In Nederland stelt de koolzaadteelt niet veel voor. Dit jaar bedraagt het areaal winterkoolzaad 1.165 hectare aangevuld met 337 hectare zomerkoolzaad (data: Boer&Bunder.nl). Je moet decennia terug om een siginificant areaal te vinden. Ruim 500 hectare wordt in Groningen geteeld. Het restant vooral in Gelderland. In jaren met een hoge marktprijs kan het areaal stijgen tot zo'n 2.500 hectare.

Marge gelijk aan tarwe
Maandag 16 augustus sloot de Europese termijnmarktnotering voor koolzaad op €574 per ton (levering november). De notering voor februari zit daar een tientje onder. Wie echter nu al zijn product voor oogst 2022 vast wil leggen doet dat tegen behoorlijk lagere prijzen. Die liggen zo'n €90 onder het huidig niveau. Een prijs rond €480 is overigens nog altijd boven het gemiddelde van de laatste jaren. Bij een koolzaadopbrengst van 4,5 ton per hectare praat je momenteel dus over €2.580 per hectare. Dat is iets meer of gelijk aan de opbrengst van tarwe bij 9 ton per hectare. Dat is de prijs voor het zaad, exclusief inkomsten uit stro. Koolzaad is vooral een mooie afwisseling voor graanbedrijven. In combinatie met suikerbieten of andere gewassen is het lastiger. Vandaar dat Nederlandse akkerbouwers er weinig trek in hebben.

Naar verwachting blijft koolzaad dit seizoen redelijk aan de prijs. Vooral omdat Canada flink minder oogst. Deels is de markt afhankelijk van de prijs van palm- en zonnebloemolie. Vooral de opbrengst van palmolie kan wereldwijd stijgen in 2021-22 is het idee. Die van zonnebloemen in Oekraïne, Rusland en de EU stijgt minder hard dan gedacht door extreem weer. Ook heeft Australië fors meer koolzaad gezaaid om in te spelen op het weggevallen Canadese aanbod.

Vraag naar plantaardige oliën
De wereldwijde vraag naar plantaardige oliën is gunstig en naar verwachting blijft dit zo. Volgens het USDA stijgt de consumptie wereldwijd met ruim 4%. Daarnaast wordt meer plantaardige olie in biodiesels gebruikt. Hier speelt de oliemarkt weer indirect mee en de blijvende onzekerheid rond de coronapandemie. Op dit moment zijn er geen aanwijzingen dat meer ruimte op de oliemarkt ontstaat.

Dankzij de gestegen marges bij koolzaad zaaien akkerbouwers in de EU en Oekraïne komend seizoen waarschijnlijk meer hectares in dan de laatste jaren het geval was. Blijft de markt stevig geprijsd – zoals nu de verwachting is – dan volgt Canada volgend voorjaar dit voorbeeld. De wereldmarkt kan er dan heel anders uitzien. Daarbij blijft het feit dat de vraag naar plantaardige oliën groeit en een vaste ondertoon heeft. Wie koolzaad een kans wil geven valt zich er dus waarschijnlijk geen buil aan, maar of opnieuw records gebroken gaan worden valt nog maar te bezien.

Achter de markt aan telen is vaak een slechte keus. Wie de keus echter afgelopen zomer al maakte plukt daar nu wel de vruchten van. Of deze uitzonderlijke marktsituatie nog een seizoen aanhoudt valt te bezien. Telers die nu hun oogst binnen hebben zitten goed. Zeker tot het nieuwe jaar stijgen de prijzen waarschijnlijk verder omdat de opbrengstcijfers van Canada, Oekraïne en de EU nog verder naar beneden worden bijgesteld. Komt Australië op de markt, dan geeft dit weer lucht voor de prijzen. Voor veehouders is dit alles minder goed nieuws. Raapschroot blijft zo stevig aan de prijs met weinig hoop op een structurele daling.