Meer tarwe, maar wat doet het areaal?

De bedrijven die Boerenbusiness sprak, zien allemaal meer verkoop van zaaizaad deze herfst. De oorzaak is tweeledig. Er is meer wintertarwe de grond in gegaan, maar ook is meer verzaaid per hectare. Vooral wanneer onder nattere omstandigheden is gezaaid, in combinatie met spitten. In plaats van 180 tot 200 kilo wordt dan al snel 240 tot 250 kilo per hectare gezaaid.

Waarom kiezen akkerbouwers voor wintertarwe? Daar zijn 3 belangrijke redenen voor te noemen:

• Het relatief hoge prijsniveau geeft telers vertrouwen.
• Zomertarwe gewassen waren dit jaar teleurstellen. Wintertarwe heeft de voorkeur.
• Rust in het bouwplan creëren en soms meer ruimte.

Vervanging aardappelen onzeker
Een afname van het areaal consumptieaardappelen wordt niet genoemd. Mogelijk dat de telers inderdaad in 2021 voor minder aardappelen kiezen, maar dat is verre van zeker. Het contracteren moet nog beginnen, de toekomst is onmogelijk te voorspellen en telers sleutelen niet snel aan hun hoofdgewas. Bovendien is het bouwplan bij de meeste bedrijven niet 100% rond. Wordt wel meer tarwe gezaaid, dan komt dit meestal in de plek van zomertarwe, gerst of een ander gewas. Een enkeling haalt bieten uit het bouwplan of teelt minder uien.

De tarweprijs mag dan op de Parijse termijnmarkt boven de €200 per ton noteren – en op september 2021 €188 – dit is nog steeds geen vetpot. De fysieke noteringen noteren ondertussen tussen de €204 en €205 per ton. Wie nu tarwe voor oogst 2021 vastlegt, kan prijzen verwachten die €15 tot €20 onder het termijncontract voor september 21 liggen. Nu kiezen voor tarwe is dus zeker geen financieel renderende keuze, maar met name een middel om mogelijk erger te beperken. Omdat de situatie aan elkaar hangt van onzekerheden kiezen akkerbouwers er niet nu al voor om actie te ondernemen. Bovendien is het nog te onzeker hoe verwerkers hun strategie insteken.

Winter- vervangt zomergraan
"In Zeeland zien we duidelijk een splitsing tussen akkerbouwers op beregenbare en niet-beregenbare kleigrond", legt Bram de Visser van CZAV uit. "De telers die niet kunnen beregenen hebben 3 zeer matige tot slechte oogsten achter de rug voor zowel uien als aardappelen. Uitbreiding op die grond van deze gewassen zit er niet in, waardoor tarwe eerder in trek is. Waar beregend kan worden en op zandgronden is uitbreiding van het uienareaal wel aan de orde."

Uitbreidingspercentages durft De Visser niet te noemen. "Zaait iedereen slechts 5% meer, dan heb je al een areaalverschuiving in zijn totaliteit. Tarwe is immers een groot gewas. De extra wintertarwe gaat waarschijnlijk ten koste van het areaal zomertarwe. Dit is echt een gelegenheidsproduct. De gerstmarkt is – vanwege de mindere brouwgerstmarkt – niet zo positief. Daarom dat hier niet de focus ligt. Dat geldt voor zowel zomer- als wintergerst. Kan onder goede omstandigheden tarwe worden gezaaid, dan doen telers dat."

Voordelen van wintergerst
Aart den Bakker, manager afzet bij Agrifirm, ziet het tegenovergestelde: "Er is dit najaar 15% meer winterbrouwgerst ingezaaid. De groei is beduidend te noemen en vooral het nieuwe ras Pixel is populair. De brouwgerstmarkt is dan wel iets minder gunstig, er is nog steeds een premie te maken. De telers zaaien bewust wintergerst voor de voordelen: Het land is vroeg vrij voor een mooie groenbemesterteelt, er is oogstzekerheid en -spreiding. Mogelijk dat er door deze uitbreiding minder zomergerst komt, maar het is nog te vroeg om daar voorspellingen over te doen. In het voorjaar kan de zomerbrouwgerst nog wat uitbreiden, ten koste van andere gewassen."

Afgaand op de verkochte hoeveelheid zaaizaad, schat Den Bakker in dat het wintertarwe-areaal met 10% toeneemt. "Daarmee komen we dichtbij het niveau van 2019." Een grote ommezwaai in het bouwplan is nu nog niet te merken. De groei in wintertarwe ziet Agrifirm in al zijn werkgebieden, waarbij het huidig prijsniveau zeker een stimulerend effect heeft.

Verkoop zaaizaad verdubbeld
In Noord-Holland spreekt Jeroen de Schutter, algemeen directeur bij CAV Agrotheek, over heel andere percentages: "De zaaizaadverkoop van wintertarwe is bij ons meer dan verdubbeld. Dat is wel te verklaren, want vorig najaar was de verkoop summier. Het was toen enorm nat, waardoor niet gezaaid kon worden. In maart werd het droog en bleef het droog. De zomertarwe en gerst presteerden ondergemiddeld. Akkerbouwers zijn er daarom meer op gebrand nu wintertarwe te zaaien. Ik schat in dat in de kop van Noord-Holland hierdoor het areaal met maximaal 30% toeneemt."

Volgens De Schutter weegt bij akkerbouwers in Noord-Holland mee dat ze met meer tarwe hun bouwplan en grond rust gunnen. De prijsopleving van tarwe kwam op het juiste moment en gaf een extra zetje. Als alternatief voor wintertarwe biedt CAV Agrotheek winterveldbonen aan. Vooral als dit eiwitrijke gewas voor humane consumptie kan worden verkocht concurreert de prijs met die van een goede tarwe. Ook hiervan groeit het areaal daarom komend seizoen.

Van een tekort aan zaaizaad is volgens de bedrijven geen sprake, ondanks wat soms eerder in de sector werd beweerd. Toeleveranciers leggen geen enorme voorraden aan, maar ontsmetten de partijen wanneer hier vraag naar is. Wel wordt omgeschakeld op een basispakket aan rassen en raken nieuwe rassen uitverkocht.

Areaal onder gemiddeld
In 2020 kromp het areaal tarwe met 9,5%, terwijl het een jaar eerder nog met bijna 9% groeide. Duidelijk was een verschuiving ten faveure van zomergraan als gevolg van de natte herfst. Al sinds 2015 is een stabiele daling van het areaal merkbaar. Met slechts 92.540 hectare was 2020 een absoluut dieptepunt. In 2008 werd 142.000 hectare wintertarwe verbouwd in ons land. Gaan we uit van een stijging van 10% in het areaal, dan komt de oppervlakte in 2021 op 101.800 hectare. Dat is nog ruim 10.000 hectare onder het niveau van 2019 en 5.000 hectare onder het 5-jarig gemiddelde.