Koolzaad: gouden gewas dat niemand teelt

De termijnmarktkoers voor koolzaad op de Matif in Parijs staat voor deze periode van het jaar op het hoogste niveau sinds 2013. Dit seizoen steeg het prijsniveau, met ups en downs, bijna 10%. Het novembercontract tikt nu €380 per ton aan. Dat is geen record, maar wel relatief hoog. Tussen 2010/2011 en 2012/2013 verhandelde een ton koolzaad zelfs voor meer dan €500. Beurs Groningen noteerde begin augustus voor het laatst een prijs: €365 per ton.

Fors hogere prijzen
Ten opzichte van 1 jaar terug ligt de prijs wel significant hoger. Toen stond de Matif op €375 per ton. Dat is het gevolg van een slechte koolzaadoogst. De Europese productie bedraagt dit seizoen 26 miljoen ton, tegenover 28 miljoen ton 1 jaar geleden; slechts 5 jaar geleden was dat nog 32 miljoen ton. De lagere productie wordt opgevangen met een verdubbelde import. Alle koolzaad wordt aangekocht in Oekraïne, al aast ook Canada op de Europese markt.

De akkerbouwers in Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk willen graag profiteren van een gezonde markt. De prijzen voor tarwe zijn laag, waardoor koolzaad een betere marge oplevert. Ze hebben echter 2 grote uitdagingen: de droogte en het gemis van neonicotinoïden, die nu geheel zijn verbannen bij de teelt.

In Nederland is het areaal koolzaad klein. Sinds 2013, toen de oppervlakte bijna 3.500 hectare bedroeg, is het areaal gekrompen tot 1.840 hectare in 2019. Hiervan is het meeste winterkoolzaad. Het grootste gedeelte van al het Nederlandse koolzaad wordt in de Groningse Oldambt-regio verbouwd.

Droogte benadeeld groeiseizoen
Een droog zaaiseizoen zorgde er vorig jaar voor dat veel gewassen verongelukt zijn. Ook de huidige zaaiperiode, grofweg tussen halverwege augustus en begin september, is extreem droog. In Frankrijk en Duitsland met name zijn opnieuw veel problemen met de kieming van het nieuwe gewas. Polen is een ander belangrijk koolzaadland in Europa en ook daar is het extreem droog. Van alle Europese landen is de teelt alleen in laatstgenoemde land toegenomen.

Zaadcoating met neonicotinoïden is sinds 2013 verboden voor bloeiende gewassen, waaronder koolzaad. Hierdoor zijn problemen met aardvlooien enorm toegenomen, waardoor hele gewassen worden opgevreten. Dit is vooral in het Verenigd Koninkrijk desastreus. Het land haalde dit jaar zijn kleinste oogst sinds 2014 binnen als gevolg van aardvlooien (flea beetle) schade. De Britse oogst bedraagt 1,5 miljoen tot 1,7 miljoen ton, wat een daling van bijna 25% is ten opzichte van 2018.

Meer vraag naar olie
Ook de Britten moeten koolzaad en olie importeren. Bijkomend probleem is daarbij de brexit, want die maakt het lastig het product in te voeren uit de Europese Unie. Naast de termijnmarktprijs, is tevens de Rotterdamse handelsprijs voor koolzaadolie gestegen naar het hoogste niveau sinds november 2017. De Europese Unie heeft een tariefverhoging doorgevoerd op biodiesel uit Indonesië (gemaakt van palmolie), waardoor de vraag naar koolzaadolie groeit. De prijs van raapzaadschroot toont overigens wel een dalende lijn.

Een positieve markt lonkt naar de Europese akkerbouwers, die hier graag van willen profiteren. Graan en suikerbieten bieden weinig financieel alternatief in het bouwplan. De eerste ingezaaide percelen zijn echter alweer verongelukt en het vertrouwen is minimaal. De vette worst gaat zo aan boeren voorbij.