'Per jaar bekijken hoeveel uien ik vooraf verkoop'

De noteringen van gele uien staan onder druk en voor het huidige teeltjaar 2024 wordt een uitbreiding van het areaal uien verwacht. Akkerbouwer Arjen Jakobs, deelnemer aan de Boerenbusiness Gewastour, neemt het voor kennisgeving aan. Hij houdt vast aan zijn strategie en blijft zowel gele als rode uien telen. "Als je ergens aan begint, moet je dat blijven doen en niet achter de markt aan gaan telen." Jakobs hanteert in de teelt een hoge zaaidichtheid, want het aantal planten kan na het prille groeistadium in extreme omstandigheden tegenvallen.

In het groeiseizoen van 2024 volgt de Boerenbusiness Gewastour weer tien percelen met gele uien. Vanaf de zaai tot aan de oogst nemen de deelnemende akkerbouwers ons mee in de teelt en de beslissingen die zij nemen gedurende het groeiseizoen. Met deze serie interviews maken wij kennis met de teler en het bedrijf, zijn visie op de teelt en bepaalde strategieën. In het eerste interview van dit seizoen is dat een bekende die al meerdere jaren deelneemt aan de Gewastour: Arjen Jakobs uit het Drentse Wezup.

Voor een akkerbouwbedrijf heeft Jakobs geen standaard bouwplan (zie kader). De 35 hectare aan uien en circa 65 hectare aan zetmeel- en consumptieaardappelen beslaan meer dan twee derde van het totale areaal. Dankzij veel huurgrond en sommige percelen die hij ruilt, is dit bouwplan mogelijk. Een echt vast bouwplan is er dan ook niet, ook omdat het areaal jaarlijks wat verschilt. Het is inmiddels bijna tien jaar geleden dat Jakobs begon met de uienteelt. Met de aardappelteelt is het verbouwen van de uien in die periode behoorlijk gegroeid. Inmiddels is de uienteelt niet meer weg te denken op het bedrijf. Jakobs is met deze tak de meeste tijd kwijt.

Rassenkeuze 
Op het bedrijf staan diverse rassen uien in het bouwplan. De gele rassen zijn Hyroad en Delta Gigant. Romy is het rode ras die Jakobs al enkele jaren teelt. "Mogelijk komt er nog een vierde ras bij, want ik heb nog niet al het zaad voor komend seizoen rond. Van het ras Donna heb ik na afgelopen seizoen afscheid genomen, dat had toch wat te veel problemen met fusarium."

De verdere rassenkeuze van Jakobs is duidelijk, die zowel uien af land verkoopt als in zijn bewaring stopt. "De Delta Gigant brengt uit mijn ervaring goed op hier en heeft tot nu toe ook de hoogste tonnen gehaald. Een nadeel is alleen dat het een zaadvast ras is. Zaadvaste rassen hebben vaak dikkere nekken dan hybride rassen en daarnaast is de afrijping ook wat minder gelijkmatig. Stel dat de Delta Gigant toch wat ruim komt te staan met diknekken of de kwaliteit wat tegenvalt, dan kan ik met het hybride ras als Hyroad nog kiezen welke ik in de bewaring doe. Dat geeft toch even wat minder risico."

'Niet achter de markt aan telen'
Met het ras Romy worden er ook rode uien geteeld op het bedrijf van Jakobs. Beide kleuren uien worden dan ook al meerdere seizoenen geteeld en die verhouding verandert niet. "Dat heeft eigenlijk te maken met risicospreiding die ik daarmee heb. Je ziet ook dit seizoen weer de grote verschillen tussen rode en gele uien in de prijsvorming, terwijl vorig seizoen dat natuurlijk net weer andersom was. Toen waren gele uien juist het dubbele ten opzichte van rode uien." De grote prijsschommelingen zorgen er dan ook niet voor dat Jakobs gaat schuiven in zijn areaal tussen rode en gele uien. "Geen jaar is gelijk. Als je ergens mee begint dan moet je daar ook mee door blijven gaan en niet achter de markt aan gaan telen."

Een ander soort risico is het wel of niet vooraf vastleggen van uien op contract. Iets wat Jakobs vaak wel doet voor een bepaald volume, maar zeker niet alles. "Ik heb dit seizoen nog niets vastgelegd in de uien, maar dat kan nog. Dat waren best mooie prijzen die je eerder kreeg en misschien ben ik daar nu wat te laat mee. Ik wist ook niet helemaal zeker hoeveel hectare uien ik ging telen, dat lag er net aan of ik nog wel wat extra grond kon krijgen of niet. Ik probeer per jaar wel te kijken met hoeveel risico je kan lopen en dan probeer ik eigenlijk wel de vaste kosten gedekt te hebben. Dus de pacht, bestrijdingsmiddelen en overige teeltkosten zoals het zaaizaad. Wel durf ik wat meer risico te nemen dan vroeger. De financiële ruimte is de laatste jaren wat groter geworden doordat er in areaal gegroeid is. Dat heeft met de prijsvorming en opbrengst van de laatste jaren ook wel goed uitgepakt". 

'Rode uien vinden zij veel te spannend'
De uienteelt heeft de afgelopen jaren gemiddeld voor een redelijk goed rendement gezorgd, waardoor een flinke areaaluitbreiding wordt verwacht voor zowel rode als gele uien. Jakobs verwacht dat beide kleuren groeien in areaal, maar ziet geel meer toenemen dan rood. "Ik verwacht dat de areaaluitbreiding komend seizoen vooral in geel. Zeker over de grens in Duitsland wordt veel uitgebreid, vooral in die kleur. Rode uien vinden zij veel te spannend om te telen, omdat dit toch wat lastiger blijkt te zijn. Dat merk je bij sommige telers in Nederland ook wel."

De zaai van uien is dit seizoen nog maar sporadisch van de grond gekomen door de vele neerslag. Ook op de hoger gelegen zandpercelen in Drenthe valt het niet mee met de nattigheid. Daarnaast heeft het late tijdstip en in de natte grond rooien van de aardappelen en suikerbieten ook zijn tol geëist in de regio, waardoor veel percelen er beroerd bijliggen. Ook Jakobs is nog niet begonnen, maar zegt wel in de startblokken te staan.

Hij hanteert altijd een hoge zaaidichtheid, om te voorkomen dat er te weinig planten staan in het seizoen. "Je kan opkomstproblemen hebben, schade door slagregens of stuiven en je spuit nogal gemakkelijk wat planten weg. Als ik dan beneden de drie eenheden uitkom, dan kost me dat opbrengst door te weinig planten. Je kan dan beter wat meer eenheden zaaien, zeker bij zaadvaste rassen. Zo zaai ik bij zaadvaste rassen zo'n 4,2 eenheden per hectare en bij hybride rassen iets minder door de gelijkere opkomst." Jakobs geeft aan dat ook bij deze zaai-eenheden het soms goed tellen is om aan voldoende planten op een hectare te komen. "In extreme gevallen, wanneer veel tegenzit, kan je dan nog niet aan je gewenste aantal planten komen, zeker bij een zaadvast ras als Delta Gigant."

Jakobs legt uit dat in het prille groeistadium op de zandgrond lastig is om nauwelijks planten weg te spuiten. Onkruidbestrijding op de zandgrond is nu eenmaal een lastige opgave. "Zeker met het wegvallen van chloor, dan moet je er bovenop zitten om je perceel schoon te houden rond het vlaggenbladstadium." Ook het wegvallen van Vydate maakt de teelt moeilijker geeft Jakobs aan. Desondanks ziet hij de teelt niet somber in met het verkleinde middelenpakket. "Ik denk dat het middelenpakket op dit moment voldoende is voor de uienteelt, ook op het zand hier. Het moment van spuiten is belangrijker dan de middelen die we hebben. Met gunstige weersomstandigheden is je bespuiting zoveel effectiever, dat helpt enorm. Natuurlijk heb je niet altijd die gunstige omstandigheden. Ik spuit zelf bijna altijd 's avonds en 's ochtends vroeg. Dat is het beste met de dauw die erop zit, daar probeer ik dan ook gebruik van te maken. Het bestrijden van aardappelopslag is wel een hele uitdaging. Gelukkig komen er ook nieuwe technieken aan die de akkerbouw helpen, zoals de spotsprayer. Maar die is op dit moment nog veel te duur".

Lastig om concrete plannen te maken voor toekomst
Voor de toekomst heeft Jakobs niet echt concrete plannen, maar wel ideeën. Meer land is een optie, maar grond is nu eenmaal duur. Wel geeft hij aan de bewaring mogelijk uit te breiden. Nu is de bewaring een keerwand met luchtgangen en kan er maximaal zo'n 700 tot 800 ton worden opgeslagen. Als mogelijke opties noemt hij de huidige loods te verlengen en zodoende meer opslagruimte te creëren voor zijn uien. Een andere optie is het bijbouwen van een loods met eventueel roostervloeren. Dan kan ook het bewaren van consumptieaardappelen interessant worden. "Maar ook voor mechanisatie, want dan kan ik alles onderdak zetten".

Het is wel lastig plannen maken voor grote investeringen zoals een extra loods, want de hoeveelheid beschikbare land en daarmee je teeltomvang blijft in de toekomst een onzekerheid. "We hebben behoorlijk wat huurgrond, dat is de laatste jaren fors gegroeid. Alleen kan dat in de toekomst weer anders zijn, dat blijft een onzekere factor. Je kan dan wel een mega-investering doen en een deel zelf financieren, maar je moet dan wel de grond ervoor hebben."

Jesse Torringa

Jesse is redacteur bij Boerenbusiness en focust zich met name op de akkerbouwsector waaronder graan en uien. Ook de kunstmestmarkt volgt hij op de voet. Daarnaast werkt Jesse op een akkerbouwbedrijf in Groningen met pootaardappelen als hoofdtak.

j.torringa@boerenbusiness.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.