'Iedere meter grond moet geld opbrengen'

Het gemengde akkerbouw- en varkenshouderijbedrijf van de familie Van der Heijden in Soerendonk (Noord-Brabant) heeft de focus op fritesaardappelen. Niet meer hectares, maar meer tonnen van 1 hectare, zo is de filosofie van Toon en zoon Twan. Daarbij is de rekenmachine een onontbeerlijk instrument, zo blijkt.

Soerendonk ligt op een steenworp afstand van de grens met Limburg en België. Het boerenbloed stroomt inmiddels al generaties door de familie. In 1979 gingen Toon van der Heijden en zijn vrouw Tonny van start op een nieuwbouwlocatie, als afsplitsing van het ouderlijk bedrijf. Naast een kleinschalig akkerbouwbedrijf met asperges, werden in 2 stallen vleesvarkens gehouden. Samen met een collega verbouwden ze 20 tot 25 hectare aardappelen. Nu worden de aspergepercelen verhuurd. Ook heeft het bedrijf een tijd ginseng geteeld. Via Hollandginseng.nl neemt het nog wel de productverkoop op zich.

Aardappelteelt centraal
"De aardappeltak bleef groeien", legt Toon uit. "In 2000 bouwden we onze eerste bewaarschuur, met een capaciteit van 4.500 ton. Daarvoor werden de aardappelen in een kuil op het land bewaard. Voor Nestlé in Venray teelde ik vlokkenaardappelen, wat later werd overgenomen door Aviko Potato. Bij die coöperatie zitten we nog steeds. Ik heb er een goed gevoel bij."

Toen Twan, 1 van de 3 zoons van Toon, thuis kwam werken schakelde de aardappelteelt verder op, tot het huidige areaal van circa 85 hectare. De varkensstallen staan er nog altijd, met ligplaatsen voor 900 dieren. Vader en zoon geven toe dat hier niet de focus ligt. Dit geeft een dubbel gevoel, want deze bedrijfstak rendeert momenteel uitstekend. "De resultaten die we draaien zijn goed. Echter, om weer uit te breiden, zien we niet zitten", legt Toon uit. "Twan zijn hart ligt daar niet. We voeren CCM van maïs die we zelf telen en kunnen de mest gebruiken. Wat dat betreft past het prima."

Geen toekomstperspectief
Een van de hoofdredenen om de vleesvarkens niet tot hoofdtak te bombarderen, is het gebrek aan toekomstperspectief in hun regio. Twan: "We zaten tot 2028 goed, maar nu komt er 1 april 2020 nieuwe wetgeving. Uitbreiden is niet mogelijk en door de toegenomen regeldruk is de lol er wel af." Dit jaar hebben we een nieuwe geïsoleerde schuur gebouwd voor machineberging. Er ligt echter tijdelijk 500 ton aardappelen in. Ook zijn er toekomstplannen voor een kistenbewaring voor ATR-pootgoed.

De 85 hectare aardappelen wordt onderverdeeld in de rassen Fontane en Hansa. "De Hansa’s worden in een fabriekje in Cuijk verwerkt in kant-en-klaar-maaltijden. De Fontane’s gaan naar Steenderen", zo vertelt Toon. De Hansa's telen we op minder draagkrachtige gronden, omdat je deze vroeg rooit. In de Hansa's mag maar 20% 50 millimeter opwaarts zitten. Daarna volgen de Fontane's. Een prima rooispreiding, die door vader en zoon samen rond is te zetten met hulp van familieleden en vrienden. Ditzelfde geldt voor het pootseizoen.

Oog voor detail
Ondanks veel aardappelteelt in de regio heeft het bedrijf geen probleem om aan (huur)grond te komen. "Elk jaar groeien we een beetje, zodat het te managen blijft", aldus Twan. "In 1 keer 20 hectare erbij is geen optie. Poten, spuiten en rooien gaat nog wel, maar beregenen is de bottleneck. Daar mis je capaciteit. We gaan niet voor meer hectares, maar juist voor meer tonnen per hectare. Daarvoor moet je oog voor detail hebben. Met de huidige bedrijfsgrootte lukt dat. Het groeiende aantal stoppers zorgt voor grondaanbod. Zuidoost-Brabant telt al 1.000 koeien minder. Ook is de maïsteelt gekrompen, waardoor eerder wordt verhuurd."

Voor spreiding zou een derde gewas goed passen, maar die hebben de ondernemers nog niet gevonden. Twan: "Ook hier zie je nu uien, maar dit vergt erg veel aandacht als je het goed wil doen. We zijn nu ingesteld op aardappelen en focussen liever daarop. Aan conserven als waspeen heb je minder werk, maar de contracten lonen niet." Toon vervolgt: "Ondanks dat we in het verleden topresultaten hebben gedraaid, kregen we dit niet rond gerekend. We maken een eerlijke kostprijsvergelijking, dus inclusief de manuren. Hopelijk gaan de contractprijzen naar een hoger niveau. Nu vullen we het areaal met extra korrelmaïs, die we zelf voeren en/of verkopen."

Grondverbetering
Van der Heijden's detailaanpak begint in de winter. Toon: "We maken een plan voor komend seizoen. Ieder perceel vergt zijn eigen aanpak, onder meer bij de onkruidbestrijding. Grondverbetering is met veel huurgrond lastig, al merk je dat grondeigenaren hier vaker in meegaan. We kunnen dan het volledige bedrijf huren en de gronden beheren. Ons glooiende landschap is beschermd, waardoor kilveren/ander grondverzet verboden is. We voeren compost aan om de organische stof op peil te houden. Die varieert van 1,8% tot 5%. De vochthuishouding op percelen met een hoog gehalte is duidelijk beter. We hebben niet de illusie dat het gehalte flink te verhogen is met toegestane giften. Het doel is het niet te laten zakken. Meer organische stof levert meer opbrengst, waardoor meer organische stof wordt opgebruikt. In de verhalen dat je het gehalte met 1% tot 1,5% kan laten stijgen geloven wij niet zo."

In het voorjaar wordt er drijfmest uitgereden. Wanneer de vraag naar varkensdrijfmest goed is, wordt eigen mest verkocht en rundveedrijfmest tegen een vergoeding aangevoerd. Na het ploegen wordt kalikunstmest gestrooid. "Kali is voor de aardappelplant nog belangrijker dan stikstof", weet Toon. "We zijn van kali-60 naar kali-40 gegaan om zoutschade te voorkomen en strooien na het ploegen, zodat bij het poten-aanaarden de meststof in de rug zit. We steken grondmonsters in 3 lagen van 0-30, 30-60 en 60-90 centimeter. Je staat ervan verstelt hoe snel meststoffen diep wegzakken. Eigenlijk zou je de drijfmest moeten scheiden en de fracties apart moeten toedienen. Misschien wordt dat de toekomst, net als bemesten met een NIRS-sensor."

Kleine giften
"Gedurende het seizoen plukken we wekelijks bladsteeltjes om stikstof in de plant te meten", zo vult Twan aan. "In kleine giften bemesten we bij. In het verleden met vloeibare meststoffen, tijdens de ziektebestrijding. Echter, via onze Greenseeker-gewassensoren leerden we dat dit bladverbranding gaf. Met het oog is dat niet waarneembaar, maar wel evident. Bovendien kwam de meststof niet tijdig bij de wortels. Nu strooien we alles in korrelvorm. Door frequent beregenen lost dit op en is het snel bij de wortels. Dankzij kleine giften spoelt er niks uit. Nitraatmetingen bevestigen dit. We poten graag vroeg, vanaf eind maart, omdat onze zandgrond toch snel opwarmt. Met steeds kleine giften heb je een lang groeiseizoen en een goede opbrengst. Ook diep poten (19 centimeter grond boven de poter) is onderdeel van de filosofie."

Beregenen behoort tot de standaard teeltaanpak. Dit jaar werd 4 keer beregend en vorig jaar zelfs 6 keer. "Tweemaal is normaal", oordeelt Twan, "maar niet beregenen, lijkt verleden tijd." Hij merkt dat het plant-gestuurd bemesten minder effectief is in droge jaren. Wat de ziektebestrijding betreft plukt het bedrijf juist vruchten van een droog jaar. "We durven gerust heel lang te wachten met de phytophthorabespuiting als de omstandigheden daar naar zijn", beaamt Toon. Kijk naar je gewas, de omgeving en de weersverwachtingen, is zijn devies. "Bij 30 graden is spuiten overbodig. Ook na het beregenen, bij een RV van 30% tot 40% gaat de phytophthoraschimmel snel dood. Dat levert geen gevaar. We kijken bij burgers of daar geen infectiebron zit, werken met een computerprogramma en hebben een weerstation. Belangrijk is onze veldspuit met Wingssprayer. We kochten jaren terug de eerste in Nederland, en zijn inmiddels aan de vierde toe. De milieu-impact staat altijd op 1, wat valt of staat met een effectieve bespuiting."

Aardappeltermijnmarkt
Bij de aardappelafzet wordt grotendeels op eigen koers gevaren. Bij de Fontane wordt het Fritesgarantiecontract van Aviko gebruikt. "Binnen die contractvorm ligt 10 ton per hectare vast (alle hectares), op de vaste prijs van €10,50 per 100 kilo (levering in januari-februari)", zo legt hij uit. "De volgende 25 ton per hectare wordt middels de aardappeltermijnmarkt verhandeld, met een vaste bodem van €7,10 (week 13). De overkilo’s gaan in de pool. De termijnmarkt biedt het voordeel dat al vroeg in het seizoen gehandeld kan worden. Altijd stijgt de markt wel kortstondig naar €18, waar je je voordeel mee kan doen. Belangrijk is om nuchter te blijven en een eigen koers te varen, soms tegen het algeheel sentiment in. De aardappelen in ons gebied groeiden afgelopen zomer onverwacht goed. Dat zag je elders ook. Ik verwachtte een dalende marktprijs, maar dat gebeurt nu niet. Het mooie is dat een hogere poolprijs een lager termijnmarktresultaat compenseert. De laatste 10 jaar heb ik altijd geld kunnen verdienen. Het is belangrijk exact je kostprijs te kennen. Ligt het verkoopresultaat onder de contractprijs, dan kun je beter stoppen."

Toekomstvisie
Terwijl Toon druk is met de handel neemt Twan het landwerk voor zijn rekening. Met ingang van volgend jaar komt daar verandering in. "Over 2 jaar wordt ons pap 65 en gaat hij het rustiger aan doen." Komend jaar start Twan met een eigen termijnmarktrekening. Samen 1 verkoopstrategie vormen zien ze niet zitten. "Door het naast elkaar te doen, kunnen we mooi vergelijken wie het meeste heeft verdiend. Je houdt elkaar scherp", lacht Toon. Met een langetermijnvisie is Twan niet echt bezig. "De bedrijfsontwikkeling is afhankelijk van het grondaanbod. Ik wil ons areaal handhaven en waar mogelijk kansen pakken. Vooruitkijken in de varkenssector is lastig. Zelfs al wil ik een nieuwe stal bouwen, dan kunnen de regels met een jaar weer zijn veranderd. Alleen de vergunningaanvraag kost al €6.000. Precisielandbouw wordt een integraal onderdeel van de teelt. Monsters zijn een momentopname. Ze verschillen per plek en per bureau. Precisielandbouw levert duizenden meetpunten op. Zo kunnen we meer op een vierkante meter verdienen en preciezer omgaan met meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen."

Niels van der Boom

Niels van der Boom is senior marktspecialist akkerbouwgewassen bij DCA Market Intelligence. Hij maakt vooral analyses en marktupdates over de aardappelmarkt. In columns deelt hij zijn scherpe blik op de akkerbouwsector en technologie.

n.vanderboom@boerenbusiness.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.