'Bedrijfsopvolging is moeilijker geworden'

Opvolging van boerenbedrijven is nooit makkelijk geweest. Tegenwoordig is het echter moeilijker dan ooit, zeker voor kleinere bedrijven. Vrijwel de enige manier is het zoeken van alternatieve teelten of inkomsten. Op het akkerbouwbedrijf van de familie Riepma in Middenmeer weten ze daar alles van.

De maatschap Riepma bestaat uit Klaas (58) en Lian (53) Riepma en zoon Jits Riepma (24). Klaas en Lian hebben het bedrijf in 1990 overgenomen van de vader van Klaas. In die tijd was er, op het ongeveer 40 hectare grote bedrijf, nog werk voor ongeveer 2,5 man. Inmiddels is dat bij lange na niet meer zo. Klaas Riepma werkt tegenwoordig voltijd bij Eurofins Agro, als rayonmanager, en runt daarnaast het bedrijf samen met zijn vrouw. Zij werkt 3 dagen in het onderwijs.

Extensiveren
Het is voor de Riepma's zo gelopen. Op een gegeven moment werd de keuze gemaakt om niet te gaan investeren, maar om het bedrijf te extensiveren. Op dat moment zijn bijvoorbeeld de aardappelen uit het bouwplan gegaan. "Nadat ik het bedrijf overgenomen heb zijn we gaan kijken hoe we het bedrijf rendabel konden houden en zochten we naar een tweede tak. We hebben bijvoorbeeld een tijd spruiten en droogbloemen geteeld. Ook hebben we het een tijdje met struisvogels geprobeerd," aldus Klaas Riepma.

Altijd door willen boeren
"We hebben altijd door gewild als boeren. Zeker omdat het boerenbloed al generaties lang in de familie zit", vervolgt hij. "Ook omdat later duidelijk werd dat Jits, als enige van 4 kinderen, verder wilde als boer. Maar het is wel een uitdaging om een bedrijf van 40 hectare gezond te houden. In het jaar 1998 kreeg ik de kans om voor Eurofins (destijds BLGG) te gaan werken. Het bleek een memorabel jaar vanwege alle nattigheid. De aardappelen bleven in de grond zitten. Daarvoor zeiden we altijd nog 'we krijgen ze er nog wel uit' maar, dat kon na dat jaar niet meer. Ook BLGG liep een achterstand op, waardoor er werk voor mij vrijkwam.”

“Eerst werkte ik daar deeltijd, maar dat werd steeds meer. Dat kwam enerzijds omdat we op een gegeven moment zagen dat deze baan zekerheid bood. Het was een keuze: of gaan investeren, in bijvoorbeeld de pootgoedteelt en grond, of de baan aan houden. Uiteindelijk heeft dat erin geresulteerd dat het bedrijf is geëxtensiveerd."

Baan erbij noodzakelijk
Dat houdt in dat het bedrijf inmiddels tarwe, graszaad, suikerbieten en uien verbouwd. Een deel van het land wordt verhuurd voor aardappelen en bollen. Het betekent ook dat het voor beoogt opvolger Jits niet gemakkelijk is om het bedrijf over te nemen. "Zoals het bedrijf nu is kan ik er niet van leven. Ik zal iets moeten gaan zoeken waarbij ik deels ander werk doe en deels het bedrijf kan besturen", aldus Jits. "Een alternatieve teelt, of bijvoorbeeld omschakeling naar biologisch telen, zou een optie kunnen zijn. Een voordeel is dat ons bedrijf een pachtbedrijf is, waardoor ik alleen het erf en de gebouwen hoef te kopen."

Momenteel studeert Jits nog op de Wageningen Universiteit. Hij houdt zich daar bezig met agrotechnologie, iets wat hem al van jongs af boeit. "Ik zou daarom ook graag iets met precisielandbouw gaan doen op het bedrijf. Maar, dat is op een kleiner bedrijf weer moeilijk. Op een groot bedrijf is het wel te schalen, maar voor de kleinere bedrijven betekenen het vaak grote investeringen. Op den duur zou ik een baan in de precisielandbouw graag willen combineren met het bedrijf. Dan kan ik het bedrijf mooi als proefbedrijf gebruiken."

Investeren is lastig
Precisielandbouw is voor Jits een interesse. Hij is op dat vlak vaak vooruitstrevender dan zijn vader. "Een interesse mag geld kosten, maar mijn vader wil het graag ook rendabel proberen te houden. Hij is iets voorzichtiger en trapt op de rem. Toch is mijn vader zeker niet tegen elke verandering. Zo hebben we bijvoorbeeld in een minder kerende grondbewerking geïnvesteerd door een spitmachine te kopen en de ploeg te verkopen."

Een ander verschil tussen Jits en zijn vader is dat Jits meer van de techniek is, terwijl hij weer iets minder kennis heeft van de akkerbouwmarkten. "Dat het juiste afzetmoment bepalen soms meer op kan leveren dan een ton meer produceren vind ik een mooie slogan. Maar, als je een ton extra produceert én het juiste afzetmoment hebt is het nog mooier", aldus Jits.

Hoewel Jits weinig op het bedrijf is vanwege de afstand tussen Middenmeer en Wageningen houdt het bedrijf hem altijd bezig. Hij en zijn ouders zijn het er echter over eens dat de overname voorlopig nog kan wachten. "Mijn ouders zeggen: je bent nog jong. Focus je op je studie en dan komt het vanzelf wel. Voor mij is het overigens ook nog wel een hobbel dat ik niet iets als de HAS heb gedaan. In Wageningen wordt je toch iets theoretischer opgeleid en niet voor de praktische bedrijfsvoering."

Akkerbouw is onzeker
Die onzekerheid herkent vader Klaas. “Ik weet nog dat ik 30 jaar geleden tegen mijn vader zei: wat zullen we doen? Mijn vader zei toen het ook niet allemaal te weten. Ervaring is belangrijk, maar je blijft als akkerbouwer afhankelijk van bijvoorbeeld het weer." Dat Jits nu deels kan bijspringen is overigens wel mooi vind Riepma. "Hij ziet het werk. En de 2 banen die ik combineer voelen soms toch als het hebben van 2 benen in 1 broekspijp." Ook Lian Riepma beaamt dat het soms erg druk is. Zij heeft als dochter van een bollenteler altijd samen met Klaas het bedrijf gerund. "Ondanks dat het druk is zijn we dankbaar dat we hier nog altijd zitten."

De protesten van de afgelopen tijd laten de Riepma's niet koud. "Je moet als sector niet zomaar over je heen laten lopen. Wij ondersteunen de acties. Ik kom bij veel bedrijven, en de laatste maanden merk ik bij steeds meer jongere boeren dat ze twijfelen of ze door willen. Eerst waren dat vooral de boeren zonder opvolger die al wat ouder waren. Nu ook de jongere boeren en dat komt toch ook door alles wat op hen afkomt vanuit de politiek. Het beleid dat steeds verandert maakt het ook voor Jits niet gemakkelijker om het bedrijf over te nemen."

Oogst 2019 afgerond
De Riepma's hebben alle producten op dit moment al van het land. "We hebben de suikerbieten precies op tijd van het land gehaald. Het was wel nat, maar we zijn blij dat we doorgezet hebben en het land daarna ook direct ingezaaid hebben, omdat het daarna alleen maar natter is geworden", aldus Klaas.

Anne Jan Doorn

Anne Jan Doorn is expert Akkerbouw bij Boerenbusiness. Hij schrijft onder meer over de verschillende akkerbouwmarkten en focust zich daarnaast op de grond- en energiemarkt.

aj.doorn@boerenbusiness.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.