Mario Draghi, president van de Europese Centrale Bank (ECB), draagt einde deze maand de sleutels van zijn kantoor over aan Christine Lagarde. Draghi gaat de geschiedenisboeken in als de eerste ECB-baas die nooit de rente heeft verhoogd. Wordt Lagarde de tweede?
Toegegeven, het komt een beetje vreemd over om over het presidentschap van Christine Lagarde te hebben, terwijl ze nog niet eens aangetreden is. Maar toch… Als we aannemen dat de inflatieramingen van de ECB enigszins uitkomen, dan is de inflatie tot en met 2021 te laag voor de bank. Namelijk ver weg van de doelstelling: ‘onder, maar dicht bij 2% per jaar’. Oftewel: geen renteverhogingen tot 2022.
De ECB verwacht dat de economie almaar blijft groeien. Nu valt om meerdere redenen voorlopig geen wijdverbreide recessie in het euroland te verwachteb. Maar dat er ergens in de komende jaren een recessie optreedt, lijkt me net zo zeker als dat de zon elke ochtend opkomt. Recessies horen onlosmakelijk bij economische ontwikkeling. Je kunt die met veel kunst- en vliegwerk wellicht een tijdlang uitstellen, maar niet uitbannen.
Grijpen naar rentepistool
Bij een recessie is het te verwachten dat het nog langer duurt, voordat de inflatie voldoende klimt voor de ECB. Inflatie en economische groei gaan doorgaans hand in hand. Dan zitten we minstens ver in 2022, zo niet in 2023. Als de inflatie in het euroland daarna toch gaat klimmen, dan grijpt de bank bovendien niet meteen naar het rentepistool. De ECB werkt niet volgens het principe ‘eerst schieten en dan vragen stellen’, maar eerder volgens de leus ‘tot in den treure vragen stellen om maar niet te hóeven schieten’.
De bank wil namelijk meer dan 100% zijn overtuigd, dat wanneer de prijzen met bijna 2% stijgen dat ook zo blijft. Lees: bij 2% inflatie kijken de monetaire ridders uit Frankfurt de situatie een tijdlang aan. Happy 2024 heeft dan al lang geklonken en we snellen ons richting 2025.
Vingers op één hand
De tijd gaat het uitwijzen, maar als we eind 2027, het jaar waarin Lagarde de ECB moeten verlaten, terugkijken op haar presidentschap, verbaast het me niet als het aantal renteverhogingen van de ECB op de vingers van één hand te tellen zijn.
Dit vermoeden wordt bevestigd in een recent vraaggesprek met Lagarde. Daarin zei ze onder meer dat het beleid van de centrale banken op 'feiten en economische gegevens' moet stoelen. Zij wil ervoor zorg dragen dat de ECB zich richt op het 'creëren van banen, productiviteit en stabiliteit.' Om eerlijk te zijn, jaagt ze mij daarmee de stuipen op het lijf. Neem de zin dat het beleid moet stoelen op feiten en economische gegevens. Acties van een centrale bank, zoals rentewijzigingen, beïnvloeden economische groei en inflatie met enige vertraging.
Prikkelen met rentewijzigingen
Er zit nogal wat tijd tussen het moment dat een centrale bank geld lenen goedkoper of duurder maakt voor de banken en het moment dat zij die rentewijzigingen doorgeven aan de consument. Vervolgens gaat er wat tijd overheen voordat die eindafnemer wordt geprikkeld door die rentewijzigingen om zijn gedrag aan te passen. Dit betekent dat een centrale bank per definitie niet in actie komt als economische gegevens, zoals inflatiecijfers of cijfers over economische groei, economische feiten laten zien.
Door de vertraging van het monetaire mechanisme, moet een moderne centrale bank dus anticiperen op toekomstige ontwikkelingen. Anders gesteld: als u wacht op feiten en economische gegevens, dan loopt u niet alleen achter de feiten aan. U voert u het verkeerde beleid. Als u dan bijvoorbeeld de rente verlaagt, dan merkt de economie dat waarschijnlijk als die weer herstelt. Als centrale bank gooit u dus olie op het vuur.
Te laat afremmen
En als de ECB de rente verhoogt om de economie af te remmen, remmen zij (door de eerder genoemde vertragingen) juist af als de groei toch al afneemt. Hoewel… dat laatste hoeft bij de ECB onder Lagarde niet het geval te zijn. Zij zei namelijk dat de ECB banen moet creëren, productiviteit aanjagen en voor stabiliteit moet zorgen. Dat lijkt erop of zij vindt dat de ECB de rente eigenlijk niet moet verhogen. Renteverhogingen remmen groei af, wat banen vernietigt.
Bovendien is de vraag hoe de ECB banen wil scheppen en hoe de bank de productiviteit wil sturen? Bedrijven scheppen banen en ze doen dat als economische vooruitzichten goed zijn. Het beleid dat Lagarde blijkbaar voorstaat, is eerder slecht dan goed voor economische ontwikkeling op middellange termijn. Met een beetje fantasie is nog te bedenken hoe een centrale bank voor banen kan zorgen, maar dat is bijzonder lastig met betrekking tot productiviteit.
ECB staat niet te springen
Die neemt toe door betere opleidingen, investeringen in onderzoek en onderwijs en moderne infrastructuur. Gaat de ECB scholen en onderzoekscentra overnemen en zelf 5G-netwerken aanleggen?
Iemand moet Lagarde vertellen wat monetair beleid wel, maar zeker ook wat dat niet voor elkaar kan krijgen. Te veel willen betekent een groot risico op verkeerd beleid en ongewenste economische uitkomsten. Wat Lagarde wil, is erger dan een centrale bankier die zegt hoge inflatie na te streven. Die weet dan op zijn minst wel wat de centrale bank wel en niet kan. Wat haar monetaire denkbeelden ons vertellen, is dat het vermoeden dat ‘haar’ ECB niet staat te springen om de rente te verhogen.