De Europese Centrale Bank (ECB) organiseert sinds 2014 ieder jaar in juni een conferentie in de Portugese stad Sintra. Zoals elk jaar opende ook dit jaar Mario Draghi, de voorzitter van de bank, de bijeenkomst met een toespraak. Die bevatte ook dit keer weer wat interessante zaken.
Allereerst zei Draghi dat de ECB geen taboes kent als het om het inzetten van onconventionele middelen gaat. "Er bestaat institutioneel of juridisch gezien niets in de eurozone dat ons verbiedt om het beleid nog ruimer te maken", zo meldde hij. De uitspraak van het Europese Hof van Justitie, dat OMT (vergelijkbaar met opkopen van staats- en bedrijfsobligaties) niet in strijd is met het Verdrag van Maastricht, geeft de ECB alle ruimte.
Risico's niet verdwenen
Verder zei Draghi dat de risico's voor de economische groei (geopolitieke ontwikkelingen en protectionisme) nog niet verdwenen zijn. "Wanneer we willen voorkomen dat de inflatie naar het streefpercentage stijgt, dan zal additionele steun nodig zijn." Op het eerste gezicht is dat oud nieuws. De ECB belooft al langer in te grijpen als de situatie verergert. Echter, er was 1 klein verschil: het is nu namelijk niet meer zo dat een verergering van de vooruitzichten nodig is voor het voeren van ruimer beleid, want Draghi stelt dat nu dat uitstel van verbetering tevens een reden is. Hij legt de lat voor renteverlagingen en het opstarten van quantitative easing daarmee een stuk lager.
Dat het bovenstaande geen verspreking van de voorzitter was, bleek ook al direct. Zo zei hij dat het bestuur van de ECB in de komende weken zal beraadslagen hoe de instrumenten aangepast kunnen worden, gezien de risico's voor prijsstabiliteit. Het bestuur kan diverse instrumenten (zoals het opkopen van staats- en bedrijfsobligaties) aanpassen om deze opnieuw in te zetten.
Verdere verlagingen
Toen kwam het: "Verdere verlagingen van de rentes en maatregelen om negatieve bijeffecten te neutraliseren, blijven een beleidsinstrument." Hij sprak over rentes. Kortom: de ECB kan de officiële rente tevens onder 0% brengen, niet alleen de negatieve depositorente. Wanneer een verlaging van die laatste de winstgevendheid van de banken raakt, wat de ECB eufemistisch als negatief bijeffect omschrijft, dan komt de bank met nog meer maatregelen om die gevolgen af te wenden. Ofwel: de ECB is al zeer activistisch, maar wordt dat in de toekomst nog meer.
Daarnaast zei Draghi dat de limieten die opgelegd worden bij het inzetten van deze instrumenten, specifiek verbonden zijn aan de omstandigheden van dat moment. "Als de crisis iets heeft laten zien, dan is dit dat wij alles zullen doen om de doelstelling te halen", zo besluit hij. Het is geen toeval dat hij eerder in zijn toespraak zei dat er juridisch en institutioneel geen beperkingen zijn. Zijn woorden klinken hol, maar zijn in feite een verbale bom. Denk bijvoorbeeld aan de beperkingen van hoeveel staatsobligaties de ECB maximaal per issue of uitgever mag kopen. Wat de voorzitter zegt, is dat de bank die limieten kan wijzigen.
Spelregels versoepelen
Dat de ECB de spelregels wil versoepelen, is niet vreemd. Om een nieuwe ronde in het opkopen van staats- en bedrijfsobligaties effectief te maken, zal die groter en omvangrijker moeten zijn dan dat wat de ECB tot en met 31 december 2018 heeft gedaan. De bank zou kunnen besluiten om meer supranationale obligaties, uitgegeven door het Europese noodfonds of de Europese Investeringsbank, te kopen. Of zelfs om de verdeelsleutel (het bedrag per euroland) te wijzigen.
In juli 2012 sprak Draghi in Londen. De eurocrisis vierde toen hoogtij: de vraag was of de euro die crisis zou overleven. Draghi sprak de inmiddels bekendste woorden uit de historie van de ECB uit: 'whatever it takes'. Dat moment wordt nu gezien als het moment waarop de euro werd gered. De rentes in de zwakke eurolanden daalden en het vertrouwen in de munt veerde op. Al met al omschrijf ik zijn toespraak in Sintra als een herhaling van 'whatever it takes', maar dan deze keer met de toevoeging 'and for as long as it takes'.
Tussen nu en de zomer van 2020 verwacht ik dat de ECB de rente verder gaat verlagen en opnieuw zal starten van het opkopen van bedrijfs- en staatsobligaties. Met betrekking tot het eerste, houd ik rekening met een officiële rente van -0,10%. Met betrekking tot het laatste, verwacht ik dat gedurende een langere tijd zeker voor circa €50 tot €60 per maand wordt opgekocht. In andere woorden: de EURIBOR-tarieven kunnen nog lager worden en de langetermijnrentes blijven voor nu onder neerwaartse druk staan.