Buiten is het prachtig weer en ook in Frankfurt schijnt de zon volop. Ook in de zaal waar de jaarlijkse bijeenkomst voor de economen en analisten die de Europese Centrale Bank (ECB) volgen plaatsvond, speelden de aanwezige ECB-bestuurders mooi weer.
In deze context staat 'soft patch' voor een kortere periode van minder mooi economisch weer. "Zo'n periode meemaken, betekent niet dat een recessie onvermijdelijk volgt", zo hield Mario Draghi, de president van de ECB, zijn gehoor voor. Om dit gegeven kracht bij te zetten, greep de ECB-voorman naar de historie. "Sinds 1970 heeft de eurozone 50 keer zo'n soft patch meegemaakt, en slechts 4 keer volgde een recessie. Neem 2016 als voorbeeld. Ook toen nam de groei in het euroland af, maar trok de economische activiteit vrij snel weer aan."
Binnenlandse economie
"Wat de economie in de eurozone destijds voor een recessie behoedde, was een sterke binnenlandse economie", zo vertelde Draghi. De hamvraag is, volgens hem, dus of de binnenlandse economie dat kunstje anno 2019 kan herhalen. Of dat mogelijk is, hangt op zijn beurt weer af van 2 pijlers onder de binnenlandse economie: de bedrijfsinvesteringen en de consumptie van huishoudens.
De ECB ziet echter voldoende redenen om aan te kunnen nemen dat de investeringenpijler niet zal instorten. Als het om de consumptie gaat, is de staat van de arbeidsmarkt doorslaggevend. Wanneer de werkloosheid laag is (en zakt), nemen de loonstijgingen toe. Tot nu toe draagt die pijler zijn steentje bij. In de gehele eurozone overtreffen de loonstijgingen namelijk de inflatie.
Al met al heeft de ECB dus geen slapeloze nachten. Daarentegen zijn de negatieve risico's voor de groei wel volop aanwezig. Het zou dus zomaar kunnen zijn dat de groei verder vertraagd wordt.
Hoe moet het verder?
Wanneer we kijken naar het te voeren monetaire beleid, dan verkeert de ECB in een lastige positie. De bank weet namelijk niet hoe het allemaal verder zal gaan, en dan kun je verwachten dat het prudente beleid is om niets te doen. Als centrale bank kijk je de situatie aan en je wacht tot de mist is opgetrokken, waarna je duidelijker vooruit kan kijken.
Echter, zo zit de ECB niet in elkaar. "We hebben niet de optie om niets te doen, want we moeten altijd iets doen", vertelde Yves Mersch, de collega van voorzitter Draghi. In de wetenschap dat de ECB de situatie niet gaan aankijken, dan is de 'one million euro question': wat gaat de bank dan doen?
Nadat ik de presentaties en diverse discussies aangehoord had, kan er nauwelijks onduidelijkheid over ontstaan: de ECB gaat het beleid verder verruimen. De voorzitter van de ECB sloot niet voor niets zijn presentatie af met: "We komen geen instrumenten tekort."
Renteverhoging verplaatsen
Het eerste dat de ECB kan (en in mijn ogen later dit jaar zal doen) doen, is het moment van de eerstvolgende renteverhoging nog verder voor zich uitschuiven; eerder dit jaar is dat moment al verschoven van herfst 2019 naar ergens in 2020. Als de macro-economische cijfers aantonen dat de soft patch langer zal duren en minder soft is, dan ben ik niet verbaasd als de ECB de eerste renteverhoging ergens in 2021 doorvoert.
Een andere optie is dat de bank het monetaire beleid ruimer maakt door middel van gunstigere voorwaarden voor de banken om vanaf september TLTRO-leningen op te nemen. Peter Praet, de hoofdeconoom van de ECB, zei dat de kans op een diepere en langere soft patch toeneemt als de banken hun kredietverlening aanscherpen. "Als je dat ziet gebeuren, dan ben je te laat met ingrijpen", zo zei de Belg.
Oftewel: de ECB komt pas in actie wanneer de bank vermoedt dat de banken minder kredieten verlenen. Als toezichthouder heeft de ECB bijna 'real time' gegevens over die informatie, waardoor de bank inderdaad op tijd in actie kan komen. Een derde optie is dat de ECB wederom bedrijfs- en staatsobligaties gaat opkopen.
Donkere wolken
Mijn conclusie is dat de ECB momenteel donkere wolken ziet, al verwacht het wel dat het binnenkort opklaart. Om het zekere voor het onzekere te nemen, blijft de rente nog lang op 0%. Komt die voorspelling niet uit, dan zal de bank niet schromen om andere instrumenten aan te wenden om het wolkendek uiteen te doen spatten.
Daarnaast blijven de langetermijnrentes voorlopig ook nog laag, in ieder geval totdat er meer duidelijkheid komt over de soft patch. Waait de soft patch vrij snel over, dan zijn stijgende langetermijnrentes te verwachten. Echter, houdt een periode van lagere groei langer aan, dan kunnen die rentes nog enige tijd laag blijven. Uiteindelijk zullen deze dan wel stijgen, vooral om de economie te stimuleren als de fase van lage groei langer duurt.