Energie en politiek gaan hand in hand. Turkije sleepte een gasdeal met Shell binnen en probeert zo de positie van gasbemiddelaar tussen Europa en Azië te versterken. Rusland trekt zich ondertussen niks aan van de Amerikaanse sancties en investeert vrolijk door in LNG. Op het gebied van duurzame elektriciteit liggen er kansen voor boeren. Zowel voor voedsel- als energiezekerheid kan de landbouw een belangrijke rol spelen. Het één sluit het ander daarbij zeker niet uit.
Het voorlopige plafond in de gasmarkt lijkt zo tegen de €40 per MWh te liggen. Begin augustus waren er maar twee dagen dat de TTF net daarbovenuit kwam. Even leek het erop dat er een nieuwe rally kwam op de gasmarkt, maar op de eerste handelsdag van de nieuwe maand kwam markt weer tot rust.
Turkije heeft afgelopen maandag een deal gesloten met Shell over de levering van LNG. Het van origine Brits-Nederlandse olie- en gasbedrijf gaat tien jaar gas leveren aan Turkije. "In totaal worden jaarlijks veertig vrachten, oftewel circa 4 miljard kuub geleverd voor een periode van tien jaar begint per 2027", vertelde de Turkse minister van Energie Alparsan Bayraktar tijdens de ceremoniële ondertekening van het contract. In mei van dit jaar sloot Turkije ook al een tienjarige overeenkomst met ExxonMobil over de levering van LNG. ExxonMobil levert tot 2,5 miljoen ton (circa 3,7 miljard kuub) LNG per jaar aan Turkije. De LNG-overeenkomsten zijn niet alleen bedoeld om in de eigen Turkse gasvraag te voorzien. Het land aan de Bosporus heeft de ambitie om een belangrijke speler op gebied van op- en overslag te worden voor de handel in gas tussen zowel Europa als Azië.
Aphrodite
Iets zuidelijker op de Middellandse Zee, onder Cyprus heeft een consortium bedrijven plannen gepresenteerd om het Aphrodite-gasveld te ontwikkelen. Het consortium heeft de plannen waarmee circa $4 miljard is gemoeid ingeleverd bij de Cypriotische overheid, zo maakte het Israëlische bedrijf NewMed Energy zondagavond op de website bekend. Naast NewMed participeren Chevron en Shell in het project. In het gasveld zit ten minste 98 miljard kuub. Het gas dat gewonnen wordt zal voor een groot deel via een pijpleiding naar Egypte vervoerd worden vanwaaruit het verder gedistribueerd zal worden.
Rusland heeft in augustus 2% minder gas naar Europese geëxporteerd vergeleken met juli. Afgezet tegen augustus vorig jaar is de export met 2,3% afgenomen. Dat blijkt uit berekeningen van Reuters op basis van data van Entsog (de Europese bond voor gasnetbeheerders) en Gazprom. De gevechten in de Russische regio Koersk zouden een oorzaak kunnen zijn voor de verminderde export volgens Reuters. In deze provincie staat namelijk de laatste knooppunten vanwaaruit gas naar West- en Centraal-Europa wordt verdeeld. Gazporm, dat sinds begin 2023 geen maandelijkse exportcijfers heeft gepubliceerd, heeft niet gereageerd op vragen van Reuters.
Investeren in LNG
Met de export van LNG zeilt het Kremlin scherp aan de wind. Novatek, de grootste LNG-producent van Rusland zou een drijvende gasopslag gereed maken voor gebruik als onderdeel van het Arctic 2-project. De drijvende opslag Saam (die op de sanctielijst van de VS staat) wordt klaargemaakt om een lading gas te ontvangen van de Everest Energy LNG-tanker die ook op de sanctielijst staat. Dat blijkt uit de scheepvolggegevens van LSEG. Asya Energy, een andere tanker op de zwarte lijst, is ook in de regio gespot. De trackinggegevens houden niet bij of er daadwerkelijk geladen of gelost wordt, maar de scheepsbewegingen duiden er wel op dat Novatek en het Kremlin hun eigen plannen doorzetten en zich weinig aantrekken van de Westerse sancties.
Volatiele elektriciteitsmarkt
De notering voor elektriciteit op de Epex Spot liet flinke schommelingen zien. Voldoende zon of wind maakt een wereld van verschil in de dagprijzen. Een halvering of verdubbeling van de prijs is niet vreemd.
Wereldwijd is er in mei en juni voor het eerst meer duurzame elektriciteit met zon dan met wind opgewekt. De data over juli en augustus zijn nog niet volledig gepubliceerd, maar omdat het dan op het noordelijk halfrond zomer is, verwacht energiedenktank Ember dat ook die maanden zon de overhand heeft. Over het hele jaar gerekend verwacht Ember dat er circa 30% meer stroom uit wind wordt geproduceerd.
Dubbeldoel
Het is duidelijk dat er meer geïnvesteerd wordt in zonnepanelen dan windturbines. Het aanleggen van zonneparken is niet geheel onomstreden. Zonnepanelen strijden op sommige plekken met voedselproductie. "Nu Europa steeds meer bedreigd wordt in onzekere tijden, zijn voedselzekerheid en energiezekerheid absoluut van vitaal belang. Het combineren van zonnepanelen met landbouw kan boeren helpen om bij te dragen aan beide, terwijl ze hun bedrijf stabiel en winstgevend houden", schrijft Paweł Czyżak van Ember.
In Tsjechië, Hongarije, Polen en Slowakije waar bijna een vijfde van het landbouwareaal in de EU ligt, liggen kansen voor de combinatie van zonne-energie en landbouw. Bij schaduw minnende soorten bessen en fruit loopt na plaatsen van 'zonnedakjes' boven het gewas de opbrengst van het fruit met 16% terug, terwijl de zonnepanelen 63% van de stroom leveren vergeleken met een conventionele opstelling. In tarwe valt de opbrengst van het gewas 20% lager uit bij rijen verticaal geplaatste zonnepanelen. Volgens Ember kan de combinatie van zonnepanelen en tarwe een jaarwinst van €1.268 per hectare opleveren tegen alleen tarwe dat in 2024 een verliesgevend gewas is.