Waarom Italië nooit uit de euro zal gaan

De 2 partijen die de nieuwe regering in Italië moeten gaan vormen, de Vijfsterrenbeweging en Lega Nord, zijn nooit een fan van de euro geweest. Die munt zien zij als de bron van alle economische ellende in Italië. Beide partijen willen nog steeds uit de euro treden; het enige verschil met het verleden is dat ze het moment daarvoor nu niet opportuun vinden.

Mijn indruk is echter dat dit vooral blufpoker is. Italië is naar mijn weten wel het laatste land dat ‘ciao’ zal zeggen tegen de Europese munt. Italië heeft namelijk altijd al flinke begrotingstekorten gehad. Tussen 1960 en 1990 lagen de tekorten tussen 8% en 14% per jaar. Zelfs in de periode van wederopbouw, toen de economische groei zeer hoog was, slaagde elke regering in Rome erin fors rode cijfers te schrijven.

Ook na de komst van de euro in 1999 zette Italië die traditie voort: elk jaar was er een tekort. De staatsschuld is met ruim 130% van het bruto binnenlands product de op 1 na de hoogste van Europa, alleen Griekenland scoort wat dat betreft slechter.

Terugdienvermogen
Nu is het nog zo dat een hoge staatsschuld niet per se een blok aan het been hoeft te zijn. Als het terugverdienvermogen groot genoeg is, en bij landen is dat de economische groei, dan is er weinig aan de hand. In de gouden economische jaren (tussen 2000 en 2008) groeide de Italiaanse economie gemiddeld met minder dan 1% per jaar. Oftewel: het terugverdienvermogen was, en is, erg laag.

Een land met zo’n beroerd track record zou al lang zijn afgestraft door de markt (in de vorm van een hoge rente). Wie nu geld leent aan Italië (bijvoorbeeld voor een periode van 10 jaar), weet dat de enige manier om dat terug te krijgen afhankelijk is van de vraag of Italië er in 2028 in zal slagen om een lening af sluiten om die oude leningen af te lossen. Voor dat risico vraagt een rationele belegger een extra vergoeding in de vorm van hoge rente.

Rente lag veel lager
Echter, de Italiaanse 10-jarige rente lag enkele dagen geleden (circa 1,75%) aanmerkelijk lager dan die van bijvoorbeeld Australië (staatsschuld van iets meer dan 40%) of Nieuw-Zeeland (staatsschuld van iets minder dan 30%). Die 2 landen betalen ongeveer 2,75% aan rente per jaar om geld te lenen voor 10 jaar. Dat is een stuk meer dan Italië, ondanks het feit dat hun terugverdienvermogen aanzienlijk groter is.

De rente die Italië is enkele dagen geleden betaalde om geld te lenen, was gelijk aan die van Noorwegen. Dit terwijl dat lang geen staatsschuld heeft en daarnaast een spaarpot heeft van ruim €1.000 miljard (ruwweg €200.000 per inwoner). De economische groei ligt daar sinds 1990 gemiddeld genomen op 3%, ver boven het Italiaanse gemiddelde groeipercentage.

De reden dat de beleggers toch om een gelijke rente van Italië vroegen, is omdat het een euroland is. Dat betekent op dit moment dat de ECB staatsobligaties van Italië koopt, en daarmee de rente omlaag drukt. Met het oog op de toekomst betekent het ook dat beleggers ervan uit kunnen gaan dat de ECB, mocht dat nodig zijn, te hulp zal schieten als de nood aan de man komt: 'whatever it takes'. Het betekent ook dat beleggers hun geld terugkrijgen in een harde munt, geen ‘monopoly-geld’.

Rente zal omhoog schieten
Stel dat de nieuwe Italiaanse coalitie de genoemde plannen uitvoert. Met de bovenstaande omschreven financiële situatie en het track record van Italië, zal de Italiaanse rente bij een Itexit pijlsnel omhoog schieten. Het kapitaal zou niet weten hoe snel deze het land moet verlaten. Daarnaast zit niemand te wachten om zijn uitstaande leningen terug te krijgen in een nieuwe lire.

En dan blijft het niet bij het buitenlandse kapitaal. Ook de Italianen zelf zullen over elkaar heen struikelen om hun spaargeld over te boeken naar een ander land. Het aanbod van kapitaal zou opdrogen, en zelfs bij een lichte daling van de vraag (laat staan bij de toenemende vraag om het gevluchte kapitaal te vervangen) zou de prijs van het geld, de rente, exploderen. Naar welk niveau?

Alleen al de plannen van de nieuwe regering, waarin het uittreden uit de euro niets eens wordt genoemd, heeft de 10-jarige Italiaanse rente de afgelopen dagen opgestuwd naar 2,2%. Dat is kinderspel met wat de rente zou doen als de regering uitstappen zou aankondigen. De gebruikelijke stand van de Italiaanse 10-jarige rente was, vóór de aankondiging van de euro, tussen 12% en 14%. Houd dat percentage in uw achterhoofd.

Stijgende rentelasten
Gemiddeld betaalt de regering tegenwoordig minder dan 2% rente over de totale Italiaanse staatsschuld. Dat is minder dan de helft van de gemiddelde rente die Italië in 2007 betaalde (4,4%). Als die gemiddelde rente naar het niveau van 2007 zou stijgen, omdat de nieuwe regering zou spelen met het idee de muntunie te verlaten, dan zouden de jaarlijkse rentelasten stijgen van €35 miljard naar €100 miljard. Elk jaar weer dus zo’n slordige €70 miljard hogere rentelasten.

En dan heb ik het alleen nog maar over een rentestijging naar het niveau van 2007. Zou Italië de euro daadwerkelijk verlaten, dan ligt het voor de hand dat de langetermijnrentes terugschieten naar niveaus die normaal waren vóór de euro (de eerdergenoemde bandbreedte van 12% tot 14%). De jaarlijkse rentelasten zouden dan uitkomen op enkele honderden miljarden euro’s. Het behoeft geen uitleg dat dit tot een bankroet van het land zou leiden.

Drukken van de nieuwe lira
De enige manier waarop dat afgewend kan worden, is het drukken van de nieuwe lira door de Banca d’Italia. Gevolg: een zeer zwakke munt, torenhoge inflatie en hogere rentes. Uitstel van executie dus. Tel daarbij op dat bij een Italiaans ciao tegen de euro de toch al slecht draaiende economie een extra knauw krijgt.

Uit de euro betekent volgens de regels ook uit de EU, met de bijbehorende economische schade. Nee, zelfs de anti-euro-partijen in Italië weten dat heel goed. Wat zij met hun dreigement dan ook voor elkaar willen krijgen, is meer geld van de ECB en uit andere eurolanden. Dát is het doel.

Edin Mujagic

Edin Mujagić is econoom en beheerder bij Beleggingsfonds Hoofbosch. Hij focust zich op de wereldwijde centrale banken, en in zijn blogs schrijft hij met name over de ontwikkelingen in rente en inflatie. Ook heeft hij diverse boeken geschreven.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.