Over een paar jaar is het misschien wel heel gewoon dat lobbygroepen via de rechter het overheidsbeleid op consequentheid gaan toetsen en vervolgens boter bij de vis vragen. Gewoon als aanvulling op het bestaande instrumentarium om de politiek vorm te geven. We hebben natuurlijk al regelmatig verkiezingen en tussendoor de mogelijkheid van referenda, maar waarom niet nog wat meer?
Toch voelt de uitspraak van de Haagse rechtbank over het stikstofbeleid, zoals aangespannen door Greenpeace, nog wel een beetje onwennig. Het wandje dat de diverse machten van elkaar scheidt, wordt gevoelsmatig wel erg dun. De rechtbank is op diverse punten ook wel heel erg concreet over de politiek, zoals over het NPLG. Dat rechtbankvoorzitter Jerzy Luiten, gezien zijn sociale media-geschiedenis (LinkedIn) ook zelf al een zwak toont voor allerlei andere concrete klimaatacties, maakt het er niet beter op.
Wild verward en genant
Greenpeace had echter een grote dag, vooral publicitair. Temeer omdat politici na de uitspraak van afgelopen woensdag wild verward reageerden en hun uitspraken alle kanten op vlogen. Het meest genant was misschien wel hoe minister Femke Wiersma en BBB-leidster Caroline van der Plas elkaar openlijk tegenspraken. Het lijkt mede daarom geen slecht idee dat ze de onderlinge communicatie verbeteren. Het kabinet keurde juist deze week de aanstelling van een aantal politiek assistenten goed, maar de minister van LVVN moet het nog steeds zonder doen.
Raad van State verstrekkender
Inhoudelijk kwam de Raad van State-uitspraak van 18 december vorig jaar veel harder aan. Met de Amercentrale en Rendac werden nog eens zo'n 100.000 andere sinds mei 2020 afgegeven vergunningen van tafel geveegd. Slechts 5.000 daarvan (5%) raken agrarische bedrijven. De meeste landelijke media hebben dit nog amper door.
Het kabinet wel, gezien de zwaarte van de nieuwe Stikstofcommissie (formeel: Commissie Economie en Natuurherstel). Naast de vaste leden, kunnen andere leden op tijdelijke basis deelnemen. Duidelijk is wel dat het kabinet de hoogste prioriteit geeft aan deze zaak en het niet meer overlaat aan een enkel departement, dat mogelijk ook nog in een ingesleten spoor zit.
Procederen en 'helpen'
Het maakt ondertussen wel erg nieuwsgierig welke nieuwe kennis de commissie gaat aanboren om uit de huidige fuik te komen. Onder het vorige kabinet mochten ook steeds actievoerders en tegenspelers als MOB aanschuiven om 'kennis te delen'. MOB-voorzitter Vollenbroek heeft ook nu weer hulp aangeboden. Wellicht toch maar beter niet.
Aerius lijkt ondertussen vaster in het zadel te zitten dan ooit, maar zoals eerder aangegeven, reikt de Europese Habitatrichtlijn ook een alternatief aan, wat de Omgevingswet ook mag voorschrijven. Hier wordt de komende tijd uitwerking aan gegeven.
Het kabinet overweegt nog steeds in beroep te gaan tegen de uitspraak van afgelopen woensdag. De Stichting Stikstofclaim wil dat ook.
Genoegdoening
Veel strenger dan het al bestaande beleid wordt de zaak er echter niet op door het Greenpeace-oordeel. Het jaar 2025 als 40%-tussendoel op weg naar 50% CO2-reductie in 2030 kan wat de rechter betreft zelfs worden vergeten. Hooguit vindt hij het gerechtvaardigd dat Greenpeace over vijf jaar een dwangsom uitgekeerd kan krijgen van €10 miljoen als het beleidsdoel niet wordt gehaald.
Maar voelt dat goed? Het komt een beetje over als de genoegdoening van €80 miljoen die de landgoedeigenaren krijgen van de terreinbeherende organisaties (TBO's) omdat de eersten door de overheid zijn benadeeld bij de toekenning van miljarden aan natuurgrond. De Nederlandse staat en de TBO's wensten de uitkomst van een onderzoek naar ongeoorloofde staatssteun en hoge boete niet af te wachten en stuurden aan op een schikking.
Overbureaucratisering
Wie denkt dat Nederland uniek is met een knellende stikstof- en andere regelgeving, moet breder om zich heen kijken. Duitse ondernemersverenigingen klagen ook steen en been over 'overbureaucratisering'. Het klinkt een beetje dubbelop, maar de strekking is duidelijk. En het wil wat zeggen als zelfs Duitsers daarover klagen. Het is dan ook een serieus thema in de verkiezingsstrijd. En, voor we het vergeten, het voedde twee jaar geleden in Nederland de opkomst van de BBB. Er echt iets aan doen, blijft moeilijk, omdat ongenoegen uiten alleen niet genoeg is. De parallellen met de overkant van de Atlantische Oceaan liggen voor het grijpen, maar daar zit de maatschappij toch anders in elkaar.
Balsem van Hansen
De nieuwe Europese Commissie lijkt ondertussen wel beter dan de vorige te begrijpen dat het roer om moet. De nieuwe Eurocommissaris voor landbouw Christophe Hansen brak vorige week op de Grüne Woche in Berlijn een lans voor meer beleidsvrijheid voor lidstaten en meer oog voor nationale verschillen. Landbouwbestuurders en politici die hem aanhoorden, wisten niet wat ze hoorden. Balsem voor hun ziel en wat een verschil met het geluid vanuit de vorige commissie!
Toen stormde een vloedgolf van milieu-initiatieven over de landbouw heen vanuit het kantoor van Frans Timmermans en zijn helpers. Versterkt, naar nu blijkt door vele tientallen miljoenen aan PR-subsidies voor de groene NGO's in Brussel. Timmermans organisatie gaf deze NGO's zelfs de gegevens van de politici die ze met voorrang moesten belagen.
Timmermans wist niks
Natuurlijk wist Timmermans zelf nergens van, zei hij deze week, toen het subsidieschandaal uitlekte. Het Europees Parlement stond vanzelfsprekend op zijn achterste benen, maar in Nederland haalt een groot deel van de politiek er de schouders over op.
Het mechanisme dat tot vorig jaar voor de Green Deal werd gebruikt, kan ondertussen in Nederland zijn uitgevonden. Het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking hanteerde van 2016 tot 2020 het beleidskader Samenspraak en tegenspraak, dat op een vergelijkbare manier werkte. Met hooguit 25% eigen middelen konden (en kunnen) NGO's de rest aan subsidies krijgen van Postcodeloterij en Rijk, mits ze zich in grote lijnen voeg(d)en naar het beleid en de boodschap van het ministerie.
Willen en kunnen
De voorstanders van het oude landbouw- en natuurbeleid zitten tegenwoordig meer in de verdediging, maar zijn vaak toch succesvol in hun verzet. Ook omdat degenen die het willen aanpassen een kennisachterstand hebben, minder goed zijn georganiseerd (zie de politiek ook deze week) en omdat ze wellicht te weinig oplossingsgericht zijn. Misschien kan er toch iets veranderen. Bijvoorbeeld als Aerius onbeweeglijk is en de rechter het keer op keer bevestigt, kun je er dan ook omheen?