Of het nu aan een keukentafel is net onder de rook van Hasselt, of deze week in de ministerraad, het was de zoveelste week van de stikstof sinds de PAS-uitspraak van mei 2019. En voor de inmiddels aan deze problematiek verslingerden, en degenen die er hun broodwinning van hebben gemaakt: het is nog niet voorbij!
Nu Femke Marije Wiersma er niet uit blijkt te komen, heeft premier Dick Schoof er een taakgroep voor in het leven geroepen, zo melden Haagse bronnen. Sterker nog: Geert Wilders heeft er zelfs een tweet aan gewijd. Hij wil 'kappen met de doorgeslagen stikstofregels'.
VVD de nieuwe D66?
Daarmee is niet gezegd dat er nu wel direct actie wordt ondernomen. Probleem is dat binnen de huidige club regeringspartijen de VVD de rol van D66 uit de vorige coalitie zo ongeveer heeft overgenomen. De moderne VVD'ers hebben weinig meer met landbouw, ze lijken zelfs amper de uitgangspunten van Thorbecke meer te kennen. De binnen de partij ooit belangrijke landbouwcommissie moest een paar jaar geleden bovendien fuseren met de natuur- en milieucommissie en echte landbouwgeluiden bereiken de Tweede Kamer niet meer. Ook de NSC is niet erg happig om te breken met het stikstofbeleid van de voorbije jaren, zeker niet sinds Rosanne Hertzberger is opgestapt als Kamerlid.
Verlate reparatie PAS-uitspraak
Het ligt dus gecompliceerd, om het maar zo te zeggen. Gelukkig was daar eind vorig jaar de Raad van State, dat met vertraging van bijna vijf jaar nog eens een nadere interpretatie gaf aan de PAS-uitspraak van 2019, en dan wel zodanig nietsontziend dat ook heel veel niet-landbouwactiviteiten en zelfs de volkshuisvesting aan banden moeten worden gelegd als 's lands meest wijze juristen worden gevolgd.
Hiermee wordt niet bedoeld het gezag van de rechtspraak te ont-, of miskennen. We kunnen niet zonder, maar wellicht maakt de rechtspraak zichzelf wel ongeloofwaardig als ze met louter juridische argumenten afwegingen maakt en besluiten velt over zaken waar ze zelf inhoudelijk veel te weinig van afweet, en dus de gevolgen niet van overziet. Het zou niet de eerste keer zijn dat de Raad van State blundert. Zie daarvoor zijn falen bij de Toeslagenaffaire.
Aerius en het alternatief
Voorlopig zit Nederland evenwel opgescheept met de gevolgen van het feit dat de Haagse politiek heeft besloten om een stikstofmodel (Aerius) de zeggenschap te geven over het dagelijkse leven in het land. Aerius is het wettelijk voorgeschreven instrument bij al uw stikstofproblemen! Zie daarvoor onder meer de nieuwe Omgevingswet.
Het gekke wil dat er nog een route is, zelfs vanuit Brussel voorgeschreven, maar in Nederland lang genegeerd. Wellicht dat daar de komende tijd iets meer oog voor komt, als de Aerius-pijn toeneemt. De politieke en groene weerstand om uit de zorgvuldig in elkaar gezette fuik te komen is echter groot.
Hordijk gecensureerd
Dat blijkt ook uit heel duidelijk uit nieuwe lading interne documenten, die is vrijgegeven na een WOO-verzoek. Deze lading gaat over de totstandkoming van het Rapport van de Commissie-Hordijk in 2019, nog onder het bewind van toenmalig minister Carola Schouten. Vergelijking van deze stukken met het eindrapport van de Commisie Hordijk (officieel: Adviescommisie meten en berekenen Stikstof) blijkt wel dat het eindrapport zwaar is gecensureerd. De commissie maakt letterlijk gehakt van zowel het toezicht op Aerius als van de betrouwbaarheid. Enkele citaten: "De governance is ontzettend onoverzichtelijk. Er zitten te veel ministeries in. Het RIVM heeft een bepaalde mate van wetenschappelijke vrijheid, maar de stuurgroep (met vertegenwoordigers uit de politiek) houdt de regie. De hoeveelheid expertise is heel erg dun. De landbouwemissies zijn volledige berekend." Over die landbouwemissiegegevens wordt verder nog gezegd dat die afkomstig zijn van de NEMA, dat onder de Commissie Deskundigen Meststoffenwet (CDM) valt en dat deze gegeven niet zijn gevalideerd." Wie meer wil weten, kan het stuk zelf lezen. Dit mocht evenwel niet allemaal in het eindrapport komen, want Aerius was toen al te belangrijk geworden.
Bromet fan-af
Hoe beroerd het is gesteld met Aerius, heeft inmiddels ook Tweede Kamerlid Laura Bromet begrepen, zo zei ze vorige week in een gesprek met Agractie-voorzitter Alien van Zijtveld. Bromet heeft dat op de harde wijze moeten ondervinden, maar heeft bijgeleerd. De Telegraaf maakte van dat gesprek een samenwerkingsprogramma, maar dat was het niet, vertelt Van Zijtveld. Wel was het een zoveelste signaal vanuit de landbouw dat er linksom of rechtsom een oplossing moet komen voor het gecreëerde stikstofprobleem. Toch is het twijfelachtig of Bromet en haar partij mee zullen gaan met een oplossing voor de stikstofproblematiek à la Wilders, Schoof, of Mona Keijzer.
Brabant wil nog meer
Ondertussen is nog lang niet iedereen de strenge stikstofaanpak van vandaag zat. De provincie Noord-Brabant heeft na de Raad van State-uitspraak van eind vorig jaar maar een speciaal stikstofloket geopend. Daar mag iedereen die genoeg heeft van alle ellende en het bedrijf aan de wilgen wil hangen, wel langs komen. Voor het provinciebestuur is het nog volop oogsttijd.
Tegengas voor CDM
De hierboven al even genoemde CDM, een adviesclub voor de minister van LVVN, heeft de publiciteit overigens niet mee. Vorig jaar beweerde ze nog luid en duidelijk dat kunstmeststoffen eigenlijk net zo weinig uitspoelen als organische mest (dus van dieren). Daarmee ging ze in tegen nieuw bewijs van wetenschapper Herman de Boer. Deze liet dat niet op zich zitten en verdedigt zijn bevindingen nu nogmaals met een eigen stuk in wetenschapsblad Pulse, ook te lezen op Linkedin. Nu gaat het natuurlijk niet om de wetenschappelijke discussie, maar om het belang voor de landbouw en voor die is het goed om te weten dat organische meststoffen langer (en goedkoper) beschikbaar blijven voor het gewas. Het Nederland Centrum voor de Mestverwaarding (NCM) berekende ondertussen dat Nederlandse boeren in de praktijk nog steeds veel te veel mest afvoeren, ondanks wat aanpassingen in de regels voor de gasvormige verliezen. Gezien de huidige mestproblemen zou het mooi zijn als daar het gat tussen regels en praktijk kon worden verkleind.
Daarvoor is dan wel nodig dat de politiek duidelijk maakt wat leidend is voor de verdere ontwikkeling van Nederland: computermodellen, protocollen en andere bureaucratische instrumenten of de politiek zelf die de richting bepaalt.