Ongetwijfeld is er afgelopen woensdagavond tot diep in de nacht gefeest in huize Vollenbroek. De actie belletje drukken bij de Raad van State is weer eens glansrijk gelukt. De raad heeft zichzelf overtroffen. Onder een groot deel van de rechtszekerheid die na de PAS-uitspraak van mei 2019 is gelaten, is het kleed namelijk ruw weggetrokken.
Dat gebeurde via twee uitspraken van de Raad van State, over intern salderen bij de Amercentrale en Rendac, aangespannen door MOB, vereniging Leefmilieu en de Brabantse Milieufederatie. Omdat het over intern salderen gaat, mogelijk ook over extern salderen (dat is nog niet helder) en raakt aan bijna alle natuurvergunningen die zijn afgegeven sinds 2019/20, treft het ook de landbouw vol, evenals de industrie en mobiliteit.
Rechter maakt debat overbodig
De impact van de uitspraak heeft echter even tijd nodig gehad om door te dringen. Dat bleek bijvoorbeeld een dag later, toen de Tweede Kamer weer een debat voerde over mest en stikstof. De Kamerleden hadden zich veel van de uitgesproken teksten en ingediende moties met een actuelere kennis van zaken kunnen besparen.
Gevolgen van de uitspraak van de Raad van State van afgelopen woensdag zijn onder meer dat 'positieve weigeringen' van de baan zijn, dat niet benutte latente ruimte ook kan worden doorgehaald en dat ook wel afgegeven natuurvergunningen alsnog weer een 'passende beoordeling' in enige vorm nodig hebben. De uitleg over additionaliteit leidt er verder toe dat wel beschikbare stikstofruimte met nog meer voorrang naar natuur gaat. Het betekent in ieder geval weer werk voor allerlei adviesbureaus.
PAS-melders terug bij af
Het kleine clubje PAS-melders dat wel is geholpen en de groep die is verteld dat ze alsnog geen vergunning nodig hadden, is ook weer terug bij af. Kortom, de Raad van State heeft weer veel overhoop gehaald, waarvan de gevolgen de komende maanden weer breed uitgesponnen zullen worden. Als de Lbv-regelingen nog even iets langer open hadden kunnen blijven, was zich op de valreep ongetwijfeld nog een hele groep Raad van State-slachtoffers komen melden.
Oorveeg voor zichzelf
De Raad van State draait de duimschroeven naar eigen zeggen aan vanwege nieuwe jurisprudentie die volgt uit recente arresten van het Europese Hof van Justitie, maar wel met een kennelijke eigen draai. Nu is de auteur van dit stuk geen jurist, maar het moet de Raad van State toch ook zelf zijn opgevallen dat ze met de huidige uitspraak ook zichzelf een oorveeg uitdeelt. Want waarom anders in 2019 dan maar 'half werk' geleverd, de maatschappij vijf en een half jaar laten doormodderen en nu, na ook niet in beton gegoten jurisprudentie, kiezen voor een uiterst beperkende uitleg?
Een beetje last van een kwaad geweten moet de Raad wellicht toch hebben gehad, want waarom anders nog vijf jaar overgangstermijn gegeven? Niettemin: één-nul voor MOB, Leefmilieu en Grootouders voor het klimaat.
Duitse praktijk
Wat er ook van de uitspraak mag worden gevonden, het maakt eens te meer duidelijk dat er meer nodig is dan een heldere rekenkundige ondergrens voor stikstofdepositie (nog altijd slechts berekend). Een toegezegde appreciatie van landbouwminister Wiersma van een voorstel daarvoor is er ook nog steeds niet, maar dat terzijde. Aansluiten bij onder meer de Duitse praktijk dringt nu des te meer. Een heldere drempelwaarde zou de economie verlossen van het stikstoffetisjisme waar Nederland nu in gevangen zit, terwijl het materieel niets verandert. Of gaat in Duitsland wel alles dood?
Niet-functionerend
Er is wel politieke wil en moed voor nodig. Probleem is dan dat de samenwerking op landbouwgebied niet functioneert tussen de regeringspartijen. De VVD en NSC doen liever zaken met GroenLinks-PvdA en D66 dan met de BBB en PVV. De minister van Landbouw geeft bovendien amper richting en veel BBB-gedeputeerden achten zich meer gebonden aan niet-democratisch getoetste IPO-afspraken dan aan hun eigen politieke missie.
Vervreemdende uitspraak
Niet alleen de Raad van State veroorzaakte voor opschudding in agrarisch Nederland, ook het gerechtshof in Den Bosch deed dat. Het sprak 60 dierenactivisten vrij die zich in 2019 te buiten waren gegaan aan een stalbezetting in Boxtel. Het leidde tot een van de eerste optredens van boerenactiegroep FDF. Dierenactivisten zijn blij met de uitspraak en voelen zich gesterkt, maar zo is het niet bij veehouders. Die voelen zich miskend, maar afgaande op de reacties niet terecht gewezen. Eerder vervreemd, en daarmee heeft de rechter mogelijk toch iets over het hoofd gezien. Boerenorganisatie Agractie vindt de uitspraak een schande en militantere groepen dreigen nog harder in te grijpen bij nieuwe bezettingen. Of moeten stalbezettingen straks onder politiebegeleiding gaan plaatsvinden?