Yara, de grote Noorse kunstmestfabrikant die onder meer in Zeeuws-Vlaanderen stikstof (N2) uit de lucht plukt en bindt tot stikstof die geschikt is als meststof, schaalt af. Het bedrijf legt de productie van de grondstof ammoniak (NH3) voor kunstmest op een locatie in België geheel stil. Het is een nieuw teken aan de wand van een angstig scenario dat langzaam werkelijkheid wordt.
Yara legt de productie van ammoniak op zijn locatie in Tertre, België, stil als gevolg van aanhoudende hoge energiekosten en uitdagende marktomstandigheden. De fabriek, die jaarlijks 400.000 ton ammoniak - de basis voor stikstofkunstmest - produceerde, schakelt over naar de productie van nitraatmeststoffen met een hogere toegevoegde waarde.
De productie van kunstmest is gas-intensief. Yara vermindert met de stop van de ammoniakproductie de CO2-uitstoot van zijn fabriek en realiseert een beter rendement door minder maar duurdere meststoffen te gaan maken.
Het besluit laat 115 banen verloren gaan; 200 arbeidsplaatsen blijven behouden. In 2019, het jaar voor de pandemie en voor de oorlog om Oekraïne, produceerden Europese bedrijven 16,7 miljoen ton kunstmest (zowel op basis van ammoniak als andere typen). Grofweg verdwijnen met dit besluit van Yara enkele procenten van het productievolume uit het pre-corona en oorlogstijdperk.
Van de zijde van overheid voert EU een beleid om minder dierlijke mest toe te passen. Het precieze volume van de verminderde totale beschikbaarheid van meststoffen is nog onbekend, maar daalt door beide trends verder. De EU-productie van kunstmest was voor de pandemie en de inmiddels aan de poort rammelende WO III goed voor zo'n 11% van de wereldproductie. Door de hoge gasprijzen in de EU is het productieaandeel gedaald. Onduidelijk is hoeveel precies.
Vanaf 2022 heeft naar schatting zo'n 70% van de ammonia productie stilgelegen of was ze sterk teruggedraaid. Het jongste besluit volgt op de tijdelijke stillegging van de fabriek in 2022 vanwege torenhoge energieprijzen, wat de situatie voor Europese kunstmestfabrieken van Yara moeilijk maakt.
Agelopen februari deed Foodlog een interview met Peter Kalkman van Van Iperen, een van de belangrijkste kunstmestleveranciers aan de Nederlandse tuin- en landbouw. Kalkman voorspelde toen dat de productie van ammoniak geleidelijk uit de EU zou kunnen verdwijnen en waarschuwde voor de gevolgen: een mesttekort, hoe graag we nu ook van het -overschot af willen.
In 2023 sloot Yara ook al een fabriek in Bretagne met een vergelijkbare ammoniakproductie als de fabriek in Tertre. Het bedrijf wil er een landingsplaats van maken voor de import van buiten de EU geproduceerde ammoniak voor het samenstellen van kunstmest. De functieverandering verloopt trager dan verwacht, als gevolg van veiligheids- en milieuproblemen: de fabriek zou mest in het rivierwater van de Loire lekken.
De besluiten van Yara laat zien dat Kalkmans waarschuwing reëel was. Bij een doorzettende daling maakt de EU zich afhankelijk van inkoop van ammoniak uit andere delen van de wereld, met name uit de VS. Yara bereidt zich daar inmiddels op voor.
Dit artikel maakt deel uit van de contentsamenwerking tussen Boerenbusiness en Foodlog.