De eerste contouren van het nieuwe kabinetsbeleid voor het landelijk gebied worden zichtbaar. Het was al bekend dat minister Femke Wiersma van LVVN de provincies niet meer aan een harde einddatum wil houden voor het inleveren van de gebiedsplannen. Staatssecretaris Jean Rummenie maakt nu ook duidelijk dat hij anders naar de staat van de natuur wil kijken dan zijn voorganger Christianne van der Wal. Niet meer uitsluitend of vooral door de stikstofbril. Ook geeft hij aan dat er wat hem betreft nog geen volledige nulmeting is gedaan voor de staat van de natuur.
Van der Wal en de provincies hebben in 2022 en 2023 geprobeerd een beeld te scheppen van de staat van de natuur, via de zogenoemde natuurdoelanalyses, maar die gaan mank aan allerlei tekortkomingen. Zo zijn die niet gebaseerd op actuele kaarten, is geen uniforme nulmeting gedaan, ontbreken kwantitatieve gegevens over aantallen dieren en planten en zijn de studies bijna geheel vanachter het bureau tot stand gekomen, met stikstof als maat der dingen.
Geen Nederlandse koppen
Diverse adviesbureaus hebben eraan geschreven, waaronder ook Arcadis, dat toevallig of niet ook het bureau is dat een impactanalyse heeft gemaakt van de Europese Natuurherstelverordening, samen met Berenschot. Of het kabinet de lijnen van deze impactanalyse volgt, laat Rummenie nog enigszins in het midden. Wel maakt hij duidelijk dat het kabinet Schoof geen nationale koppen op de natuurherstelverordening zal zetten.
Frisse adviesblik
Dat is een andere toon dan van het vorige kabinet. Rummenie zegt Van der Wal ook niet na dat de natuur op omvallen staat. Hij wil eerst meer duidelijkheid en een bredere blik; zoals de Natuurherstelverordening ook vraagt, weet de staatssecretaris. Misschien is het goed dat hij daarvoor ook eens andere bureaus inschakelt, met een wellicht wat frissere blik dan de geijkte adviseurs van de laatste jaren.
Vaste loopjes
Expertise en contra-expertise zijn lange tijd weinig tegenover elkaar ingezet door de rijksoverheid, of het nu gaat om natuurbeleid, stikstof of welk ander terrein dan ook (en waar het wel gebeurde, zoals met de commissie-Hordijk, belandde de contra-expertise in de onderste la). De kabinetten-Rutte hadden hun vaste loopjes met voorspelbare resultaten.
Stikstofclaim tegen CBS
Dat het verstandig is om toch te luisteren naar gedegen contra-expertise, kan het CBS waarschijnlijk binnenkort ervaren. Het mag namelijk een juridisch schrijven verwachten van de Stichting Stikstofclaim (SSC) over de analyse van de statistici met betrekking tot de emissiearme stallen en vloeren. Het CBS heeft namelijk een analyse gemaakt waarin de vermeende ammoniakemissies vanuit deze niet goed werkende stallen werd becijferd. Die analyse was voor MOB instrument om de geclaimde werking van deze stallen bij de rechter onderuit te halen. Honderden boeren zitten vervolgens met de brokken.
Minder ammoniak, meer N2
Volgens SSC was de analyse van het CBS foutief en misleidend, en was het daarvoor gewaarschuwd. Onderzoek van Wageninger Herman de Boer en modellendeskundige Wouter de Heij toont volgens SSC aan dat de stallen veel minder ammoniak uitstoten, maar vooral het onschuldige N2. Dat is niet schadelijk voor natuur. SSC denkt dus de rechterlijke uitspraken over de emissiearme stallen met succes te kunnen aanvechten, en wil het CBS aansprakelijk te stellen voor de schade die de boeren hebben geleden.
Stikstof maakt ook Boerenbond rebels
Ook in België stappen er belangenbehartigers naar rechter. En dan niet een ietwat 'rebelse' club als SSC. Nee, in Vlaanderen binden de Boerenbond en het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) – zeg maar het Vlaamse LTO en NMV/NVV – de kat de bel aan. Het is een stap die de Nederlandse clubs tot nog toe niet hebben gewaagd. De twee grootste agrarische belangenbehartigers van Vlaanderen stappen naar het Grondwettelijk Hof vanwege het stikstofdecreet dat daar eind januari is vastgesteld.
Gelijkheidsbeginsel geschonden
Boerenbond en ABS stellen dat de Vlaamse regering er bij wijze van spreken bijna om had gevraagd, vanwege 'de nonchalance en eigenwijsheid van de beleidsmakers.' Met het decreet wordt volgens hen onder meer het gelijkheidsbeginsel geschonden, iets wat zelfs door de Raad van State is benoemd. De landbouw wordt namelijk anders en strenger beoordeeld dan industrie en mobiliteit. Toch heeft de Vlaamse regering doorgezet. Het ABS maakt ook bezwaar tegen de impactscore die worden gebruikt om de invloed van een agrarisch bedrijf op kwetsbare natuur mee te berekenen.
Kritieken goed gelezen
Volgens het ABS geeft het gehanteerde rekenmodel, dat vergelijkbaar is met Aerius in Nederland, geen goede meetresultaten op boerderijniveau. Het lijkt erop dat het ABS de wetenschappelijke kritieken op Aerius in Nederland goed heeft gelezen, misschien wel beter dan de Nederlandse bonden. De Vlaamse bonden hebben trouwens ook nog gevraagd om de berekeningen bij de stikstofmodellen te mogen inzien, maar ook dat werd geweigerd, hoewel dat op grond van het verdrag van Aarhus (openbaarheid milieu-informatie) wel moet.