Aerius en de steeds groter wordende stikstofhobbel

Waarschijnlijk zijn weer nieuwe stikstofgevoelige plantensoorten en habitats toegevoegd als invoer voor het model, zoals de laatste jaren steeds. Gevolg is dat de op legalisering wachtende PAS-melders dan nog weer meer stikstof bijkopen dan ze al op hun bordje zagen liggen.

Voor de PAS-melders is er op het eerste gezicht niets veranderd aan hun situatie, sinds het moment dat ze – met dank aan de overheid – met de vingers tussen de deur kwamen. Ze moeten worden gelegaliseerd, maar kunnen dat niet omdat ze een vaak minieme hoeveelheid stikstof tekort komen. Dit is bekend, maar voor de duidelijkheid toch nog een keer vermeld.

Het sneue is echter dat er wel degelijk iets verandert in hun situatie, want met verloop van de jaren komen ze vaak steeds verder van hun doel af. Met elke Aerius-update staan ze er slechter voor.

Doelpalen steeds verschoven
Oorzaak is dat provinciaal uitvoeringsapparaat BIJ12 in afstemming met natuurorganisaties steeds weer nieuwe en gevoelige natuur toevoegt als voeding voor het model. Daarmee groeit de hobbel voor boeren tot een berg. In Gelderland zijn situaties bekend dat PAS-melders door de jaren heen meerdere keren stikstof moesten bijkopen en iedere keer weer tekort kwamen omdat, met weer een Aerius-update, de doelpalen opnieuw waren verschoven. Zo is het systeem ingericht. Of de wijzigingen terecht zijn, kunnen belanghebbende burgers overigens nog steeds niet controleren. De NDFF-database is nog altijd niet vrij toegankelijk.

Wat ook niet meewerkt is dat boeren die stikstof bijkopen, met twee afromingen te maken hebben: een landelijke van 30% en een provinciale top van 35% tot 50%, afhankelijk van de specifieke provincie. Alles om de dalende lijn van stikstofdeposities vast te houden.

Te hard gereden tussen 0 en 200 kilometer per uur
En dat alles dankzij juristerij die geen enkele relatie meer heeft met de werkelijkheid, betoogt modellenexpert Wouter de Heij, op deze plek al eerder genoemd. Hij verbaast zich allereerst enorm dat Aerius ooit in de wet terecht is gekomen, want volgens hem zijn de onzekerheden in het model absurd groot, van 25% tot 124%. Het RIVM geeft dat zelf overigens ook toe. Vooral dankzij grote onduidelijkheid over de droge depositie. Niemand weet hoe groot die is of zelfs wel bestaat. Schattingen hierover van het RIVM zijn ook niet gekalibreerd. De Heij: "Als je dan wegens overschrijding van de kritische depositiewaarde (KDW), die vastgesteld is op 0,0049 mol, voor de rechter je vergunning verliest, kun je dat vergelijken met het krijgen van een verkeersboete voor te hard rijden, ergens tussen 0 en 200 kilometer."  

Veldje bemesten en kijken
Voor het bepalen van de stikstofgevoeligheid van habitats volgens de methode van Bobbink en Van Dobben haalt hij op een vergelijkbare wijze de schouders op. "Die mensen gaan veldjes bemesten en dan kijken wat er gebeurt. Daar kun je geen KDW aan hangen op de nauwkeurigheid van enkele tientallen molen." Dat het toch gebeurt en dat zelfs de rechter daar in meegaat, wijt hij aan het feit dat hier mensen zonder inhoudelijke kennis mee aan de slag zijn gegaan. "De rechter oordeelt over de procedures, maar kan zich niet in alles verdiepen."

Voortoets is overleden document
Boeren hebben niet direct iets heel concreets aan deze wetenschap. Zij moeten zich voor de rechter overeind zien te houden. Actiegroep MOB en vrienden beloven bovendien een nieuw offensief. Ze willen ook reeds afgegeven vergunningen in Brabant nog een langs de maatlat houden. Vergunningen moeten volgens hen zijn getoetst met een 'passende beoordeling' en dat is niet steeds gebeurd. Om aan te tonen dat een passende beoordeling is gedaan, is door de overheid een Handreiking Voortoets Stikstof opgesteld, nu in beheer bij BIJ12. Het trieste van deze handreiking is, dat boeren hiermee volledig het bos in worden gestuurd. Het document heeft een zogenaamd 'levend document' te zijn, maar is in de praktijk al in 2021 overleden. Het is niet geactualiseerd en de meeste verwijzingen erin zijn verouderd. Niet iets om mee naar de rechter te gaan. Gelukkig voor de overheid wijst ze ook alle aansprakelijkheid voor fouten in het stuk bij voorbaat af. Voor het vertrouwen is het helaas niet goed, wel typerend voor het niveau van veel overheden.

Afkapgrens en Aerius uit de wet
Eigenlijk de enige oplossing voor deze bizarre situatie is dat Nederland net als Duitsland een afkapgrens instelt voor stikstofdepositie, en dat op een niveau dat nog connectie heeft met de realiteit. Dat is dan eerder op twee cijfer voor de komma dan twee cijfers erachter. Ook in rapporten van TNO komt dat terug. Aerius moet bovendien niet alleen weg bij het RIVM, maar ook uit de wet, want de wet moet zuiver en rechtvaardig zijn.
Om deze impasse te doorbreken zijn wel een frisse blik en politieke wil nodig.