Zet een nieuwe en deels nog flink onervaren Tweede Kamer en een uitgeregeerd, maar ervaren kabinet bij elkaar in een vergaderzaal en het levert altijd wel bijzondere momenten op. Zo dus ook bij de behandeling van de LNV-begroting in de Tweede Kamer. Het duo Adema en Van der Wal, bijgestaan door een team van handige ambtenaren, maakte alle lastige vragen van gretige Kamerleden professioneel onschadelijk.
Dit blijkt ook uit de nagekomen schriftelijke beantwoording van allerlei detailvragen. Ondertussen belanden nog niet zo ervaren Kamerleden ook door eigen toedoen op plaatsen waar ze politiek gezien eigenlijk niet hadden willen uitkomen. Bijvoorbeeld doordat ze soms te ongeduldig zijn.
Te ongeduldig
NSC-Tweede Kamerlid Harm Holman gaf daar een mooi voorbeeld van met zijn inbreng over de stikstofproblematiek. Hij wil de problemen met stikstof en vee oplossen door toch maar alvast te beginnen met krimpen, zei hij. Daarbij wil hij ook de door het oude kabinet gestelde doelen voor 2030 halen, zo gaf hij aan. Dat standpunt mag hij natuurlijk hebben, maar zijn partij wil ook iets doen aan de Kritische Depositiewaarde (KDW), de Aerius-uitwerkingen en dergelijke. Daar had zijn collega Rosanne Hertzberger veel eerder al vragen over gesteld.
In armen van De Groot
Deze week, na de inbreng van Holman begon ze er weer over. Het is ook een beetje haar specialiteit, maar door de manier waarop het debat liep en hoe Holman zijn betoog hield, leek het alsof hij even had vergeten wat zijn partij eerst wil: eerst een andere benadering van de stikstofproblematiek, of toch nu al beginnen met krimpen. Holman slaagde er niet in dit duidelijk te maken en belandde zo vrijwel in de armen van (vertrekkend) D66-Kamerlid Tjeerd de Groot. Die kopte dat natuurlijk mooi in. Toen Holman zijn betoog ook nog eens bekrachtigde met een motie, hield in ieder geval het begrip op bij BBB-aanvoerster, en mogelijk coalitiegenoot Caroline van der Plas. Wellicht dat Holman zijn opstelling nog eens moet nabespreken binnen de NSC-fractie en aan de (in)formatietafel.
Stikstofredeneerlijn
Zijn collega Hertzberger probeert bij herhaling een helder antwoordt los te krijgen van het kabinet over de precieze onderbouwing en berekening van de Kritische Depositiewaarde, maar wordt nog steeds met ontwijkende antwoorden afgescheept. Dat zal wel zo blijven tot de laatste dagen van dit demissionaire kabinet. De laatste twee kabinetten-Rutte hielden zich aan een strakke, kabinetsbrede 'stikstof redeneerlijn', zoals blijkt uit allerlei documenten, en staat niet toe dat daar aan wordt getornd. Minister Van der Wal probeert in haar laatste antwoorden de bal bij het IPO te leggen, de ambtelijke bestuurslaag tussen Rijk en provincies.
Winstpuntje
Van der Wal boekte zelfs een winstpuntje. Ze krijgt waarschijnlijk toch een Kamermeerderheid voor haar plan om de eerste miljarden vrij te maken voor zowel opkoop van bedrijven als uitvoering van natuurplannen. Dat smaakt de nieuwe coalitie in de maak waarschijnlijk niet helemaal, maar is wellicht ook moeilijk te weigeren, vanwege de stoppers die zich aandienen voor opkoop.
UvA-inzicht niet voor boerderij, wel voor veldemissies
Een ander voorbeeld van stikstof-kat en muisspel zit verstopt in het antwoord van minister Adema over de bufferzones van 250 meter breed rondom natuurgebieden. Dit heeft een derogatievrije zone, wat door de meeste boeren wordt begrepen als een bemestingsvrije zone, maar het is meer. De 250 meter bufferzone moet ook dienen als emissiearme zone. Ter motivering daarvan grijpt Adema (via Wageningen Environmental Research) terug op het vorig jaar door de Universiteit van Amsterdam gepubliceerde onderzoek naar de stikstofemissie rondom boerenbedrijven (onderzoek van Albert Tietema en anderen). Daaruit bleek dat het overgrote deel van de stikstofemissie veel dichter om het bedrijf heen neerslaat dat altijd aangenomen. Toen probeerde het kabinet die inzichten weg te moffelen. Nu zet Adema dezelfde inzichten in om 'veldemissies' van bemeste landerijen rondom natuur te beperken.
Deze exercities zullen nog wel voortduren totdat er een nieuw kabinet zit en, als de huidige formatieronde niet slaagt, misschien wel blijven voortduren.
Bezwaar en beroep
Tegen de aanpassing van de derogatievoorwaarden (waaronder de bufferzones) is deze week overigens bezwaar aangetekend door Stichting Stikstofclaim. Dit kan uitmonden in een juridische procedure. Een aantal belangenbehartigingsorganisaties denkt ook over zoiets na, maar dan na een eventuele ingreep in de fosfaatrechten. De meeste belangenbehartigers blijven echter liever praten, reden waarom ze deze week, na lang beraad een klemmend beroep deden op Adema om iets te doen aan de mestoverschotten van dit moment.
Frans protest op straat lijkt effectiever
Afgezet tegenover al deze verwikkelingen lijkt protest op straat soms meer te lonen, en dan vooral in grote EU-landen als Frankrijk. Al kan dit ook verkeerde precedenten scheppen. De protesterende Franse boeren (gesteund door collega's uit andere landen) kregen het na een paar harde acties voor elkaar dat een aantal al te scherpe randjes van het gemeenschappelijke landbouwbeleid afgingen. Even een onderonsje tussen een geschrokken president Macron en Europese Commissievoorzitter Von der Leyen en het roer ging om op een aantal punten. Misschien beseffen deze voorlieden uit grotere lidstaten ook beter dan politici uit stadstaat Nederland dat je niet alles kunt eisen van de landbouw en dat de wereld niet ophoudt bij de stadsrand. In Nederland lijkt zulk begrip moeilijker vast te houden. Net als het begrip dat voedsel niet vanzelf ontstaat en dat de voorraden daarvan echt niet zo groot zijn.