De verkiezingen zijn geweest, de uitslag is inmiddels bekend, maar het duurt nog tot 6 december voordat de nieuwe Tweede Kamer wordt geïnstalleerd. Vanaf dan is het nog even inwerken en is de nieuwe Kamer wellicht nog niet overal scherp op, ook omdat de diverse fracties geen feiten willen creëren die een belemmering kunnen zijn voor de aanstaande coalitievorming. Verwacht dus niet dat men elkaar direct al te hard zal vallen.
Het laat allemaal nog wat ruimte voor het oude, demissionaire kabinet om nog wel wat voldongen feiten na te laten. Bijvoorbeeld over de Europese Natuurherstelwet, die minister Van der Wal nu eigenlijk wel goed wil keuren, nu op het eerste gezicht de scherpste kantjes er af zijn. Eerder regelde ze in deze politiek windstille periode - met steun van het hele kabinet - al een natuurvergunning voor Schiphol. En tot nog toe heeft niemand in de Tweede Kamer de kat de bel aangebonden over dit overduidelijke meten met twee maten tegenover de landbouwsector.
Nu kopen, later betalen
Voor de agrarische sector valt het compromis waar Van der Wal nu mee wil instemmen ondertussen helemaal niet mee, waarschuwen LTO Nederland, Agractie en andere agrarische partijen. De reden: het compromis heeft alle trekken van een aankoop bij een dubieus postorderbedrijf: nu instemmen, later dubbel bloeden. De langere termijnverplichtingen blijven namelijk keihard overeind. Het lijkt daarmee qua opzet op het ambtelijke 'non-paper' dat Van der Wal een week eerder bekend maakte als uitweg voor de KDW-problematiek. Het compromisvoorstel over de Europese Natuurherstelwet is evenwel zwaarwegender. Het wordt een Europese afspraak.
Wetenschap helpt politiek
Ook ambtelijk en ambtelijk-wetenschappelijk (via de beleidsondersteunende onderzoeken bij WUR, WEenR, RIVM en CBS) om de Nederlandse veehouderij vast te binden. Het is hier eerder aan de orde geweest. De Nederlandse agrarische sector is altijd sterk geweest, mondiaal koploper zelfs, dankzij de innovatiekracht. Dit doordat ze meer rendement uit een kilo input haalde, minder emissie per dier weet te bereiken en in het algemeen (milieu)efficiënter weet te werken dan in het buitenland. De laatste jaren mogen of kunnen winsten op deze terreinen niet worden ingeboekt, omdat Nederland zich aan internationale kengetallen moet houden. Die vertegenwoordigen vaak ook de internationale middelmaat, ook al zijn het dan kengetallen die zijn vastgesteld in gezaghebbende gremia als de IPCC.
Verplicht zesje voor koploper
Hier wringt de schoen enorm voor de Nederlandse landbouw. Het scoort op veel terreinen nog steeds een 8, 9, of 10, maar moet een zesje opschrijven om internationaal in de pas te lopen. Zo worden ongunstige rekenfactoren aan de Kringloopwijzer gekoppeld, worden voerverliezen te hoog ingeboekt en efficiëntiewinsten bij de melkproductie niet meegenomen. Dit moet dan omdat, klimaat en milieu erbij gebaat heten te zijn.
Zorg op dubbelministerie
Hoe dit spel verder loopt, is afwachten. Duidelijk is wel dat ambtenaren op het dubbelministerie van LNV en van Natuur en Stikstof zich ook zorgen gaan maken nu de wind misschien wel eens anders kan gaan waaien. Tijdens een discussie deze week op de landbouwbeurs in Gorinchem sprak directeur-generaal Transitie landelijk gebied Johan Osinga zijn zorg uit dat alles wel eens weer zou kunnen gaan stropen of anders worden. Hij wil doorpakken, maar met welk doel?
Murw
Nu lijken best veel boeren, vooral veehouders, inmiddels behoorlijk murw door alle voor hen belemmerende regelgeving, begeleidende retoriek en dalende marge. Een kleine duizend hebben zich tot en met 29 december aangemeld voor een van de twee landelijke stoppersregelingen. Dat is nog geen definitieve overeenkomst, maar het geeft wel iets van de stemming weer.
Midden-links kabinet, midden-rechtse Kamer
Grote vraag is wel of er, afhankelijk van de formatie, nog genoeg geld resteert voor alle stikstofplannen van het oude kabinet. Een formatie over rechts lijkt, ondanks haken en ogen, nog steeds het meest voor de hand te liggen. Wordt het toch anders, dan kunnen de verkiezingen voor de landbouw wel eens heel teleurstellend uitpakken. Dan gaan VVD en NSC (in plaats van het CDA) samen regeren met GroenLinks/PvdA (in de rol van D66. Daarbij blijft D66 vanuit de Kamer actief, al is dat zeer waarschijnlijk zonder Tjeerd de Groot.
De kans bestaat dat er dan per saldo niet veel verandert, qua regering in ieder geval. Wat blijft, is een in meerderheid midden-rechtse Tweede Kamer en een dito kiezerspubliek. Daarmee blijven dan waarschijnlijk ook de spanningen van de laatste jaren overeind. Het kan het recept zijn voor een nog grotere PVV bij een volgende verkiezingsronde. Dit doet dan weer denken aan het scenario van met het postorderbedrijf.