Als Eurocommissaris in Brussel lijkt het gemakkelijker iets te verordonneren en daaraan vast te houden, dan terug in eigen land de poot stijf te houden. We hebben het over 'Mister Green Deal', Frans Timmermans - die er als eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie een enorm pakket milieu- en duurzaamheidsmaatregelen doorheen jaste. Landbouw- en voedingsbelangen voldoen zich als overreden door een stoomwals. Zo onstuitbaar (en ook weinig luisterend) ging Timmermans zijn gang.
Nu terug tussen de 'gewone' mensen in Nederland en als voorman van de combinatie GroenLinks-PvdA werkt het allemaal anders. Zo anders dat hij afgelopen weekeinde opeens niet meer krampachtig vasthield aan het jaar 2030 voor zijn verduurzamingsplannen. Het was in een Nederlands tv-debat, maar het echode na door de hele EU. Met name in Duitsland, Frankrijk en ook België is het weinig mensen met enige politieke interesse ontgaan.
Na het gegniffel de weerslag
Na het gegniffel komt ook het tegengas los. Timmermans is weg, laat een vacuüm na en relativeert vervolgt zijn eigen inzet. Dat doet natuurlijk iets en veroorzaakt weerslag. Iets daarvan klonk door deze week in een gesprek van een groep Europarlementariërs met de zuivelindustrie. Volgens de Duitse christendemocraat Norbert Lins was commissievoorzitter Ursula von der Leyen helemaal niet rouwig om het vertrek van Timmermans en zijn entourage van 'activisten'. Het is volgens hem dan ook niet voor niets dat Von der Leyen de laatste tijd zo vaak waarderend over landbouw spreekt en oproept tot een 'strategisch dialoog', al is dat dan jaren te laat. Ook zijn liberale collega Martin Hlavacek liet zich in vergelijkbare bewoordingen uit.
Geen balans
Zelfs de socialist (net als Timmermans) Paolo de Castro sprak van een gebrek aan balans en constant met de vinger wijzen naar de landbouw. Hij suggereerde ook dat Timmermans de oorzaak was geweest van 'een open conflict' tussen de milieu- en de landbouwbelangen in de Europese structuren. Nederlands Europarlementariër Bert Jan Ruissen (SGP) pleitte ook voor herstel van de balans in het EU-beleid op gebied van milieu en landbouw.
Communicatie via balkon
Dat Timmermans en zijn team hun gang gingen zonder veel aandacht voor de belangen van landbouw en voeding was al langer bekend. Ngo's liepen in en uit bij zijn kantoor, maar de agro-organisaties moesten vechten voor een kwartiertje aandacht. Het kantoor van de Europese agro-organisaties ligt tegenover dat van Timmermans' oude werkplek (nu van Wopke Hoekstra). De frustraties over deze situatie liepen zo hoog op dat sommigen overwogen om desnoods via een spandoek aan het balkon met de Eurocommissaris te communiceren.
Deze donderdag werd ook duidelijk dat de Natuurherstelwet, het laatste product van Timmermans, er slechts in heel afgezwakte vorm komt, zonder het gevreesde verslechteringsverbod. Daar zijn zowel in de landbouw als elders in de economie heel wat zuchten van verlichting over geslaakt. Voor Timmermans politieke erfenis lijkt dit toch minder schadelijk dan zijn eigen uitlatingen over een andere einddatum voor zijn milieu- en klimaatplannen.
Van der Wal minder geschoven dan Timmermans
Voor de Nederlandse politieke context schept de draai van Timmermans evenwel ruimte, zelfs als de combinatie GroenLinks-PvdA niet mee zou regeren. Er is namelijk toch weer een beetje scherpte weg.
Het demissionaire kabinet-Rutte is ondertussen nog niet heel flexibel. Zeker stikstofminister Christianne van der Wal niet. Schiphol kon ze een paar weken terug nog snel even tussendoor aan een vergunning helpen, maar toen deze week de provincies aanklopten met het plan voor een stikstofdrempel, waarvan zowel de bouw als de landbouw kunnen profiteren, klonk er meteen een 'onhaalbaar' uit haar mond. Vergeleken met haar lijkt Timmermans meer opgeschoven. Wellicht moet eerst de verkiezingsuitslag van eind deze maand worden afgewacht voordat meer beweging mogelijk is.
Ook Adema valt uit rol
Waar het door komt, is nog de vraag, maar feit is dat ook demissionair landbouwminister Piet Adema het niet meer goed hield. In een gesprek met De Telegraaf noemt hij het stikstofbeleid, waar hij zich tot nog toe ook aan had aangepast, opeens een totaal doorgeslagen modelwerkelijkheid en hoopt op een ander regime voor de landbouw. Te hopen is dat er na de verkiezingen een snelle formatie plaatsvindt, want twee tegenovergesteld denkende ministers op één departementaal kussen....
Vlaamse vergunningen
Omdat Vlaanderen in grote lijnen werkt met dezelfde stikstofsystematiek als Nederland, zijn de problemen daar ook vergelijkbaar. Alleen zijn de aantallen daar iets anders. Waar Nederland enkele duizenden PAS-melders en Interimmers telt, zijn er in Vlaanderen zo'n vierhonderd melkveebedrijven die op korte termijn met hun vergunning in de problemen dreigen te komen. En anders dan in Nederland is er in Vlaanderen nog geen BBB of NSC om het platteland een helpende hand toe te steken.