Paraaf Landbouwakkoord is explosief materiaal

Nog een paar weken en het moet duidelijk zijn of er wel of geen Landbouwakkoord komt. Het kabinet wil heel graag, want niet alleen minister Piet Adema laat er de nachtrust voor schieten, maar ook premier Mark Rutte onderneemt er nachtelijke dwaaltochten door Den Haag voor.

Als vanzelf kwam hij uit bij landgoed Ockenburg, waar de nacht van het bijna-akkoord werd doorgezeten. Volgens de geruchten zou hij zelfs bij landbouwbestuurders langskomen. Net als de allang van zijn taak ontslagen geachte 'loodgieter' Johan Remkes.

Grote vis en loodsmannetje
Of het laatste klopt, is lastig te verifiëren, want betrokkenen reageren niet. FDF-aanvoerder Mark van den Oever schijnt volgens zijn Vlog evenwel oren te hebben in de woonkamer van de familie Meijer. Het is wel een plek waar ze er iets over kunnen weten, want NAJK-voorzitter Roy Meijer is bij het overleg over het Landbouwakkoord bijna het loodsmannetje van grote vis Sjaak van der Tak. Ze zijn onafscheidelijk en Meijer wordt druk belobbyd. LNV ziet het NAJK ook als een vrij inschikkelijke organisatie, iets wat vanouds juist niet van de jonge boeren gezegd kon worden.  

Perspectiefmascotte
Het ministerie van LNV vindt dat niet erg. Adema doet er zijn voordeel mee en probeert het NAJK tot een soort mascotte te maken, want met het NAJK aan boord kun je aangeven dat je perspectief belangrijk vindt. In de nacht van de 17^e op de 18^e mei leken de partijen heel dicht bij een akkoord. In de dagen daarna raakte het weer verder uit beeld, want toen begonnen de afdelingen van LTO vragen te stellen aan hun voorzitter en werden intern weer wat puntjes op de i gezet. Vorige week leek de bijdrage van de retail aan een vergoeding voor duurzamer boeren een spannend punt, want van belang voor het verdienmodel. Nu komen de oude pijnpunten weer naar voren, waaronder de PAS-melders, GVE-norm en dergelijke.

Al maakte Adema dinsdag in de Tweede Kamer duidelijk: het landbouwakkoord gaat niet over de PAS-melders en niet over stikstof. De minister liet ook doorschemeren het al een prestatie te vinden dat er zolang de vrede bewaard is en het hem er alles aan gelegen is om 'niet in de situatie te belanden, zoals die vorig jaar was', toen trekkers naar het Malieveld gingen en boeren in opstand kwamen. Adema: "En ziehier, het mag dan lang duren, maar al die tijd zitten we met elkaar om tafel."

Steunwaarschuwing vakgroepen
'Clubblad' Nieuwe Oogst (citaat van Van der Tak) publiceerde deze week een verklaring van de vakgroepvoorzitters, waarin ze hun bezwaren nog eens aangaven en hun steun uitspraken voor de inzet van hun voorzitter. Met dit bericht is evenwel iets vreemds aan de hand. Het heet een steunbericht, maar leest als een waarschuwing aan de eigen voorzitter, van: 'ga niet te ver'.

Dit geeft precies de klem aan waarin Van der Tak zit. Hij kan wel een akkoord tekenen met de minister, maar als hij dat doet, is de kans niet gering dat er grote muiterij ontstaat binnen de eigen LTO-gelederen of dat de organisatie ontploft. En dat is dan ook niet iets waar Adema of Rutte iets mee opschieten, want wat heb je aan een handtekening zonder organisatie?

Brabantse zandboeren
Een voorbeeld van de spanningen: in Brabant bestaat er onder de zandboeren grote onvrede over de komst van een GVE- of graslandnorm, maar leek een gesprek erover onmogelijk. Een groep boeren was daarom bezig om een protestbijeenkomst te organiseren, met eventueel Caroline van der Plas als spreker. Hun eigen officiële voorlieden hadden hun kans gehad, werd geoordeeld. Toen de ZLTO-leiding daar lucht van kreeg, werd in allerijl een eigen bijeenkomst uitgeroepen, met onder meer de landelijke melkveehouderijvoorzitter als spreker, die tot nog toe stil is geweest. Naast een GVE-norm, zien heel veel boeren ook niets in een afrekenbare stoffenbalans (ASB), die via bijvoorbeeld de Kringloopwijzer zo is binnen te halen. Ze vrezen dat ze hiermee nog verder gekneveld gaan worden.

Leesgroepen
Terug naar de 'steunwaarschuwing. Het lijkt erop dat de cryptische boodschap nog iets anders is, geen steun, geen waarschuwing, maar eerder een teken van onmacht en misschien overgave. Want terwijl de formele onderhandelingen vorige week zijn gestopt, wordt in leesgroepen verder gemasseerd. LTO-bestuurders en mogelijk ook bestuurders van andere organisaties worden op de hoogte gebracht van en gebonden aan afspraken die al in de grondverf lijken te staan, zo heet het, afspraken richting een gradueel strenger wordende GVE/graslandnorm, plus verplichte mestverwerking.

Tegenslag Timmermans
En andere aanstormende bedreiging voor de landbouw is even afgewend. Dit betreft de Europese Natuurherstelwet, die Eurocommissaris Frans Timmermans even snel door de Europese bestuursorganen heen dacht te jagen als zijn 'Green Deal'. Deze week zat het hem niet mee. Eerst schoot de landbouwcommissie en daarna de visserijcommissie in het Europarlement zijn voorstel af, vooral door het alerte optreden van SGP-er Bert-Jan Ruissen. In de milieucommissie, die leidend is in dit dossier, moet Timmermans zijn voornemens nog presenteren. Maar diverse partijen in het Europarlement hebben zich er al tegen uitgesproken. Timmermans is dit niet gewend. Hij zegt ook geen 'plan B' te hebben voor zijn plannen en dreigt met blokkades op andere terreinen als hij zijn zin niet krijgt, zo valt te horen onder Europarlementariërs.

Onontkoombare wetgeving
Ook de Nederlandse regering is overigens tegen de plannen van Timmermans. Minister Christianne van der Wal zit hard in het stikstofdossier, maar vindt de voorstellen van de Eurocommissaris te ver gaan. Hier zijn dan ook geen coalitie-afspraken over gemaakt.
Tussen de plannen van Timmermans en de Nederlandse stikstof- en natuurwetten valt overigens een interessante parallel te bespeuren. Drijvende krachten achter deze regelgeving heten steeds deskundigenoordelen te zijn, die kennelijk niet vallen te weerspreken en daarmee een hoog 'onontkoombaarheidsgehalte' hebben. Zo wordt het politiek in ieder geval gebracht.

Bij alle discussie over toekomstige regelgeving en akkoorden die zaken moeten regelen voor latere invulling duurt de huidige impasse voort. MOB draait op klimaatgebied de duimschroeven verder aan. Deze week won de club een zaak rond de natuurvergunning voor cacaoverwerker Olam in Koog aan de Zaan. Deze heeft volgens de rechtbank Haarlem te veel emissieruimte gekregen voor stikstofachtige stoffen. Enerzijds voelt dit voor de landbouw wellicht als rechtvaardig - gelijke monniken, gelijke kappen - maar het maakt ook weer duidelijk dat er voor niemand rust en zekerheid is.  

BBB wel, D66 niet?
De provinciale collegevorming, waar de landbouw enige verlichting van verwacht, loopt traag. Grote winnaar, de BBB is wel vrijwel overal de leidende partij bij de onderhandelingen, maar tot concrete resultaten leidt het nog niet. Kwade geruchten willen dat de oude partijen, met name die in de regeringscoalitie, het advies hebben gekregen om vooral geen haast te maken. Tot dan kan nieuw beleid nog worden afgehouden. Misschien is het formeren ook wel gewoon lastig. Opvallend is verder dat met name D66 op weinig plekken meepraat, ook waar het verlies van zetels nog wel een beetje meeviel.  

Klaas van der Horst

Klaas van der Horst is een gedreven volger van de zuivelmarkt en alles wat daarmee te maken heeft. Hij zoekt het nieuws en interpreteert de ontwikkelingen.

k.vanderhorst@boerenbusiness.nl

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.