Achtergrond Stikstof
Sector mist perspectief boeren in stikstofbeleid
Dat het kabinet met het stikstofbeleid inzet op stoppers, is wel helder. Maar wat is het perspectief voor blijvers? Veel wijzer zijn we daarover nog niet geworden met de hoofdlijnenbrief van stikstofminister Christianne van der Wal van afgelopen vrijdag. De agrarische sector is naarstig op zoek naar een antwoord. Misschien dat het stikstofdebat morgenavond wat duidelijkheid schept.
LTO constateert na de hoofdlijnenbrief dat het perspectief voor de landbouw in het ongewisse blijft, er te weinig economische ontwikkelruimte vrij komt en PAS-melders nog altijd niet gelegaliseerd zijn. Of de natuur met dit alles daadwerkelijk wordt geholpen, is eveneens twijfelachtig, vindt LTO. "Na drie jaar stikstofcrisis zijn we nog diep in het juridische moeras. Duizenden boeren zitten in onzekerheid over de toekomst. Ze hebben geen vergunning, ook al hebben ze altijd volgens de regels en te goeder trouw gehandeld. Ze kunnen niet investeren, omdat onduidelijk is of en hoe de voedselproductie in bepaalde gebieden langjarig de ruimte krijgt," aldus LTO-voorzitter Sjaak van der Tak.
De Federatie Particulier Grondbezit (FPG) zoekt de ruimte die er zou moeten zijn voor pachters en grondeigenaren om in en na de transitie geld kunnen blijven verdienen. In een reactie schrijft de organisatie: "FPG mist in de hoofdlijnenbrief de juiste randvoorwaarden en waarborging om te kunnen blijven investeren. Daarentegen kiest het kabinet vooral voor opkoop en sanering in plaats van voor innovatie en vernieuwing. Dat is een enorme economische aderlating voor het landelijk gebied. Het verdienvermogen van bedrijven, grondeigenaren en beheerders van het landelijk gebied dat nodig is voor investeringen in een betere kwaliteit van natuur en omgeving wordt aangetast. Er is juist perspectief nodig door innovaties en ruimte voor nieuwe verdienmodellen. Met opkoop en sanering worden die economische pijlers aangetast. Het kabinet toont daarbij weinig visie op alternatieven voor landbouwproductie, zoals meer ruimte voor bijvoorbeeld combinaties met energieproductie, wonen en recreatie."
'Grote zak geld en snel toehappen'
Agractie roept in een schriftelijke reactie de minister op het toekomstperspectief en het verdienvermogen van de (jonge) boer als uitgangspunt voor haar beleid te nemen. "Waar met het verschijnen van het formatieakkoord werd gesproken over 'perspectief voor boeren' en 'keukentafel gesprekken', gaat de koers met een enorme stapeling van opgaves duidelijk richting dwang. In Kamerdebatten en in de media worden de duimschroeven aangedraaid richting boeren en provincies; we houden jullie een grote zak geld voor en ik zou maar rap toehappen en kappen met je bedrijf!"
Provinciale VVD-appgroep ontploft
Binnen de eigen VVD van Van der Wal klinkt ook kritiek. VVD Drenthe schrijft op zijn website: "Onze provinciale VVD-appgroep ontploft. Veel VVD'ers in Drenthe zijn boos door de uitlatingen van (ook VVD!) minister Van der Wal over de stikstofaanpak. "De minister stelt namens het kabinet dat het bar slecht gesteld is met de natuur en het milieu in Nederland. Dat we de natuur twintig jaar lang hebben verwaarloosd. Dat dit komt door de boeren en dat we dit kunnen fixen door hun stikstofuitstoot drastisch te laten verminderen. Deze stellingnames stuiten ons stuk voor stuk erg tegen de borst. Ze kloppen niet en beschadigen opnieuw onze boeren. De uitspraken zijn zeer ongelukkig en onze verontwaardiging is groot."
De Drentse VVD-fracties van de provincie en gemeentes schrijft verder: "Op basis van berekeningen en schattingen worden nu vergaande plannen gemaakt om stikstof te verminderen, maatregelen die voor een groot deel neerslaan bij de boeren en dus bij onze mensen op het platteland. Waarbij we nog steeds niet weten of bijvoorbeeld het opkopen van boeren echt helpt om de doelen van die 'arme' natuurgronden te verwezenlijken." Laten we handelen op basis van zoveel mogelijk daadwerkelijke metingen, verzoeken de lokale politici.
Stichting Stimuland, een netwerkorganisatie voor het platteland, constateert dat de focus te veel ligt op het vastleggen van wettelijke percentages en op het maken, uitvoeren, handhaven en juridisch borgen van beleidsprogramma en gebiedsplannen. "Als vooral wordt ingezet op het stoppen van bedrijven, dan is het risico op verval en de kans op criminaliteit in het buitengebied groot", waarschuwt Ingrid Jansen, directeur van Stimuland. De stichting roept de minister op om bij de verdere uitwerking van de plannen de menselijke maat meer centraal te stellen en oog te hebben voor sociaal-emotionele gevolgen van ingrijpende beslissingen, zoals het al dan niet vrijwillig stoppen van je bedrijf. Daarnaast pleit Stimuland ervoor om individuele bewoners en agrariërs een zwaardere stem te geven in (de verdere uitrol van) de aanpak. Verder vindt Stimuland het zorgelijk dat nieuwe organisaties worden opgericht terwijl een aantal jaren geleden dergelijke organisaties, zoals Dienst Landelijk Gebied (DLG), zijn afgeschaft.
'We hebben hier altijd geboerd'
Ook agrarisch ondernemers laten van zich horen. In een video van RTV Oost zegt melkveehouder Marcel Leeuw die met zijn bedrijf 800 meter van natuurgebied De Wieden zit: "Wat wordt het perspectief voor deze regio. We hebben hier altijd geboerd; met natuur en binnen de natuur. Ik weet niet of ik over vijf jaar nog boer ben. Dat is wel een zorgelijke situatie en daar lig ik weleens wakker van. Als dat daadwerkelijk nodig is, zou ik daar mee kunnen leven. Maar ik heb mijn grote twijfels wat er nu gaat gebeuren of dat ook daadwerkelijk nodig is. Ik ben heel bang dat als we over vijf of tien jaar echt gaan meten, dat we erachter gaan komen dat dit niet nodig was en onomkeerbaar is en we nu het platteland kapot maken, dat we boeren weg gaan halen, voedselzekerheid weg gaan halen en dat het uiteindelijk tot niets leidt."
Van der Wal: 'Perspectief onderdeel van aanpak'
Volgens Van der Wal is perspectief voor de landbouwsector onderdeel van de aanpak en is het 'van belang dat het perspectief voor agrarische ondernemers in de gebiedsplannen volwaardig wordt meegenomen'. Deze gebiedsplannen moeten 1 juli 2023 klaar zijn. Jan Willem Erisman, hoogleraar milieu en duurzaamheid, zegt tegenover Nu.nl: "De richting is goed, maar ik vrees dat er veel vertraging gaat optreden. Ze had nu al per gebied heel concreet moeten aangeven hoeveel stikstof moet worden gereduceerd. We weten waar de problemen zitten, we weten hoeveel er gereduceerd moet worden. Toch moeten alle provincies dat nu per gebied gaan vaststellen. Dat leidt tot tijdverlies."
Van der Wal belooft dat minister van LNV, Henk Staghouwer voor de zomer de Kamer zal informeren over 'de uitwerking van het perspectief voor de landbouw in brede zin, waaronder de internationale dimensie, de samenhang met het klimaatprogramma en de niet-vrijblijvende afspraken met de keten over de versterking van de positie van de boer'. Morgenavond (6 april) debatteert de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit over het stikstofbeleid met ministers Van der Wal en Staghouwer. Misschien kan laatstgenoemde dan al een tipje van de sluier oplichten.
Linda van Eekeres
© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.
